Leider BJP stuurt aan op meer gematigde koers

De mensenmassa’s die zich verzamelden voor zijn huis om steun te betuigen en de hartstochtelijke roep om zijn terugkeer maken één ding duidelijk: de BJP heeft geen sterkere leider dan de 78-jarige Advani.

Advani was vice-premier totdat de BJP in mei vorig jaar de verkiezingen verloor. Dinsdag nam hij ontslag als partijvoorzitter, nadat hardliners hem ervan beschuldigden dat hij de Hindutva (de hindoezaak) had verraden door het islamitische Pakistan te bezoeken. Advani prees tijdens dat bezoek Mohammed Ali Jinnah, de stichter van Pakistan. Zijn tweenatiestheorie leidde tot de traumatische scheiding van India en Pakistan in 1947, een scheiding op basis van religie.

Voor de haviken in de BJP, waaronder die van de militante Rashtriya Swayamsevak Sangh (RSS), stond het bezoek gelijk aan godslastering. Advani had in hun ogen het RSS-ideaal van Akhand Bharat (een ongedeeld, door hindoes gedomineerd subcontinent), dat al dateert van voor het einde van de Britse koloniale overheersing in 1947, verkwanseld.

Advani, die ook oppositieleider in het parlement is, reageerde op de kritiek met het indienen van zijn ontslag. Daarmee dwingt hij de BJP tot een stellingname, want de partij heeft geen andere leider met genoeg charisma. Advani leidde de partij, die in 1984 slechts twee zetels had, op vijftien jaar tijd naar regeringdeelname op het allerhoogste niveau.

Door velen wordt Advani gezien als degene die de spanningen tussen moslims en hindoes de afgelopen jaren juist gevoed heeft. Omdat abstracte begrippen als ‘tweenatiestheorie’ en ‘Hindutva’ de gewone Indiër niet veel zeiden, richtte Advani zijn campagne op de Babri-moskee in de noordelijke staat Uttar Pradesh. Die moskee zou in de zeventiende eeuw door islamitische Mogol-strijders gebouwd zijn op de plaats van een hindoetempel die de geboorteplaats van de god Rama markeerde. De vernieling van de moskee in 1992 katapulteerde de rechtse BJP destijds naar de nationale verkiezingsoverwinning en lag tegelijk aan de basis van gewelddadig treffen tussen hindoes en moslims. Daar bij vielen duizenden doden.

Terwijl archeologen, advocaten en religieuze leiders ruzieden over vraag of de Babri-moskee daadwerkelijk op de plaats van de Rama-tempel had gestaan, groeide de BJP gestaag. In 1998 wist de BJP de massieve Congrespartij van de troon te stoten. Maar al sinds 1992 domineerde Advani het politieke toneel. Het premierschap ontging hem alleen omdat de vele regionale bondgenoten die de BJP nodig had om aan het bewind te komen, niet blij waren met zijn harde stellingname en zijn Hindutva-ideologie.

Deze bondgenoten, verenigd in de Nationale Democratische Alliantie (NDA), voelden meer voor de gematigder politiek van Atal Bihari Vajpayee, die tussen 1998 en 2004 premier was. Advani had als plaatsvervangend premier en minister van Binnenlandse Zaken echter wel veel macht binnen de regering.

Nadat de BJP vorig jaar onverwacht de verkiezingen verloor, kreeg de partijleiding harde kritiek te verduren. Die zou volgens hardliners de hindoe-zaak niet krachtig genoeg verdedigd hebben. Anderzijds verweten regionale bondgenoten, zoals de Telugu Desam Partij (TDP) in Andra Pradesh en de Janata Dal in Bihar, de BJP juist een te harde lijn. In 2002 deed de BJP niets om een georchestreerde pogrom tegen moslims in Gujarat te stoppen. Bij het geweld kwamen 2.000 moslims om. Als minister van Binnenlandse Zaken was Advani verantwoordelijk voor het bestrijden van het geweld in Gujarat, een staat die ook door de BJP bestuurd wordt.

Advani’s nieuwe koers is echter een gematigde, in de stijl van Vajpayee. Daarmee wordt hij opnieuw acceptabel voor de NDA. Ook haalt hij de Congrespartij, die vorig jaar met haar nadruk op seculiere politiek de verkiezingen won, enigszins de wind uit de zeilen.

Hoe het gevecht tussen gematigden en hardliners ook zal aflopen, Advani is de winnaar, schreef dagblad de Indian Express deze week. Door de confrontatie aan te gaan met de RSS, door zijn uitspraken over Jinnah en door te laten zien dat hij de verwoesting van de Babri Masjid betreurt, toont Advani dat hij de moed heeft om de ideologie van Hindutva te bevragen.

Advani heeft zijn ontslag na vier dagen nog niet ingetrokken. Gisteren (donderdag) noemde de BJP zelf Advani’s bezoek aan Pakistan een diplomatiek en politiek succes. (JS/MM)