“Libanezen kijken erg uit naar komst Belgen”

Katleen Maes reist sinds vorige week vrijdag rond in Zuid-Libanon om de gevolgen van de achtergebleven clusterbommen in te schatten. Volgens haar gegevens maakten die sinds het staakt-het-vuren op 14 augustus tot en met donderdagavond 7 september 81 slachtoffers, waarvan 15 het niet overleefden. “Onder de slachtoffers bevinden zich 5 ontmijners van het Libanese leger, maar verder zijn het allemaal burgers. Ongeveer een derde zijn kinderen.”

Halfuur na staakt-het-vuren

Een clusterbom bevat een heleboel explosieve projectielen die over een grote oppervlakte worden verspreid. Het is de bedoeling dat de projectielen meteen ontploffen, maar als dat niet gebeurt worden ze een sluipend gevaar. Net als anti-persoonsmijnen, maar dan boven de grond. Maes: “Maar liefst vier op vijf van de projectielen van oude BLU-modellen ontploffen niet onmiddellijk, maar ook van de modernere M-projectielen - ‘die met lintjes’ ontploft een op vier niet meteen.”

De VN schatten dat er nog 100.000 stuks clusterprojectielen rondslingeren in Zuid-Libanon, maar Maes noemt het te vroeg om met betrouwbare cijfers te komen. Ze zegt wel dat de onontplofte explosieven letterlijk overal liggen, en zelfs als je weet hoe ze eruitzien (voor de nieuwe modellen: grijs, 8 tot 9 centimeter groot en met het fameuze lintje “waarmee ze overal blijven haken”) zijn ongelukken vaak moeilijk te vermijden.

Maes sprak met familieleden van een jongetje dat bij het druiven plukken per ongeluk het lintje van een clusterprojectiel doorknipte en de bom op zich kreeg. Een vrouw die met haar zus tabakbladeren aan het oogsten was, raakte gewond toen ze de zak waarin blijkbaar een projectiel was meegesukkeld in de auto zette.

“Het droevigste verhaal is van een moeder (Salima, zie foto) van twee gehandicapte kinderen uit de Zuid-Libanese provincie Nabatiyah. Op 14 augustus om half negen - een halfuur na het staakt-het-vuren - stapte ze op clustermunitie, toen ze met een bezem de trap van haar huis aan het vegen was. Ze had afschuwelijke verwondingen en lag tot deze maandag in het ziekenhuis.”

Enrique Iglesias

“De plaatselijke ontmijningsteams werken hier 15 uur per dag. De wegen zijn nu grotendeels opgeruimd, dat is enorm snel gegaan. Maar nu is het zaak met man en macht de huizen en de landbouwgebieden veilig te maken”, zegt Maes. “Veel mensen wonen nog altijd in een tent vlak voor hun huis omdat er bommen op het dak zijn gevallen en het hen omwille van het ontploffingsgevaar verboden is naar binnen te gaan. Deze mensen kijken uit naar de komst van de (gedeeltelijk Belgische) VN-ontmijners. Drie weken je huis niet binnen kunnen lijkt misschien niet zo lang, maar ze willen zien wat er kapot is en wat niet. Psychologisch is het erg belangrijk dat ze naar huis terugkeren: de mensen willen zich weer verankerd voelen.”

“Ik heb een tienerkamer gezien waar een clusterbom op het bed van een van de tienerdochters was terecht gekomen - naast de poster van de zanger Enrique Iglesias was een groot gat. In dat huis - en dan reken ik de veranda en de tuin niet mee - lagen nog 28 clusterbommen.”

Een jaar werk voor topprioriteiten

Hoeveel slachtoffers clusterbommen tijdens de maandlange oorlog met Israël eisten, is nog niet in te schatten. Volgens Maes zijn de dorpen die het ergst vernield zijn inderdaad diegene waarvan geweten is dat er Hezbollah-aanhangers verbleven, en in gemengde dorpen zijn de christelijke en soennitische wijken minder aangetast. “Maar dan nog zijn de slachtoffers vooral gewone mensen, die niet in schuilkelders verbleven.”

“Naar verwachting zal het een jaar duren voor alle huizen en landbouwgrond veilig is gemaakt, en nog een jaar voor gewone weilanden en bossen. En dan zitten we nog met de oude restbommen, zoals de 400.000 landmijnen aan de grens met Israël. Die waren heel goed gemarkeerd - Libanon werd als voorbeeld gebruikt - maar we moeten nagaan of een deel gestoord is door de troepenbewegingen.

Maes wil daarnaast ook aandacht vragen voor Libanezen die in de jaren tachtig of negentig al het slachtoffer werden van clusterbommen. “Ik heb mensen ontmoet die alleen de eerste medische zorg hadden gekregen - nooit revalidatie of psychologische begeleiding. Er was een man van 22 die als tienjarig jongetje gehandicapt raakte - niet zo heel zwaar, maar hij is wel nooit meer naar school gegaan. Enerzijds is dit een goede les dat de mensen die nu gewond raken goed moeten worden opgevolgd, anderzijds wil ik proberen ook deze mensen mee te nemen in de hulpacties die nu op gang komen.”

Internationaal verbod op clustermunitie

Handicap International ijvert voor een internationaal verdrag tegen clusterbommen, naar analogie van het verdrag tegen antipersoonsmijnen uit 1997. België maakte dit jaar (16 februari 2006) naam door als eerste land ter wereld clustermunitie te verbieden.

Deze week nog riep Nieuw-Zeeland op tot internationale steun voor een campagne om de productie en het gebruik van clusterbommen af te bouwen. Omdat er geen internationale eensgezindheid bestaat over een verbod op clustermunitie zei Nieuw-Zeeland dat het met afzonderlijke landen wil samenwerken om de productie van clusterbommen te beperken. Dat zijn naast België onder meer Noorwegen, Zweden, Oostenrijk, Mexico en Jordanië. (ADR)

IPS

foto beschikbaar (opvragen op ips@ipsnews.be)
Fotobijschrift:
Salima (in het blauw) werd een halfuur na de ingang van het staakt-het-vuren getroffen door een clusterbom.