Liefde in tijden van oorlog

Kim Nguyen, filmmaker (scenarioschrijver, regisseur, producent)

De Canadese filmmaker Kim Nguyen kwam eind april naar Turnhout om met zijn jongste langspeelfilm Rebelle het filmfestival Open Doek af te sluiten. Begin 2013 komt de film in de Belgische zalen. In afwachting daarvan een portret van een gepassioneerd vakman, die naar Congo trok om een universeel verhaal over liefde en veerkracht te vertellen.

  • MO*/Kris Dewitte Kim Nguyen: ‘ Ik heb altijd het gevoel gehad dat onze Afrikaverhalen uit balans zijn. Daarom ging ik op zoek naar de echte helden van deze tragedies.’ MO*/Kris Dewitte

Wanneer ik Kim Nguyen voor het eerst ontmoet, heeft hij het gevoel uit een achtbaan te komen. ‘Gisteren stond ik nog naast Robert de Niro, vandaag sta ik hier bij jullie in Turnhout. Fantastisch’, zegt hij breed grijzend. Het is weinigen gegeven om zo’n uitspraak niet opschepperig te doen klinken, maar hem lukt het wonderwel. Vooral omdat hij zelf nog steeds niet lijkt te geloven dat het hem allemaal echt overkomt. Een Zilveren Beer in Berlijn in februari, en twee prijzen op het New Yorkse Tribeca-filmfestival uit de hand van Robert de Niro de dag voordien, weerhouden hem er niet van om ook in hartje Kempen een geweldig avontuur te verwachten.

Kim heeft de zeldzame kwaliteit om mensen zonder enige vorm van hiërarchie tegemoet te treden, met een open nieuwsgierigheid en familiariteit, alsof we in een ander leven allemaal vrienden hadden kunnen zijn. De stagiaires van het festival zijn niet meer bij hem weg te slaan en een interview met Kim wordt binnen de kortste keren een gesprek. Het is meteen duidelijk hoe hij via zijn eigen onbevangenheid vertrouwen wekt en mensen gedetailleerde verhalen kan doen vertellen. Het verklaart meteen ook hoe hij er als Vietnamees-Canadese filmmaker in geslaagd is om een intimistische en vooral geloofwaardige film te maken over kindsoldaten in Afrika.

Zijn film, gefilmd aan de oevers van de Congorivier in Kinshasa, laveert tussen het Lingala en het Frans en wordt gedragen door lokale, niet-professionele acteurs die de sterren van het dak spelen – de Zilveren Beer en een van de Tribeca-prijzen waren voor de vijftienjarige hoofdactrice Rachel Mwanza. De muziek neemt je mee naar een hedendaags Congo, met een zweempje nostalgie naar de jaren zeventig. De beelden zijn puur en een streling voor het oog, ook al tonen ze zowel de intense schoonheid van jonge liefde als de onmetelijke gruwel in het leven van kindsoldaten.

Hij goochelt met symbolen die normaal gezien niet bij elkaar zouden mogen passen. Zoals zwangerschap en de verschrikkingen van de oorlog. Ontluikende liefde en het neerschieten van de eigen ouders. ‘Rebelle is in essentie een liefdesverhaal in oorlogstijd. Maar ook een coming of age-film, over de overgang van kind-zijn naar de volwassenheid.’

Nguyen is zelf 37, maar verenigt op opmerkelijke wijze een absoluut verfrissende jongensachtigheid met vakmanschap en professionaliteit. Zijn ogen glinsteren wanneer hij de films noemt die hem inspireren: Fish Tank van Andrea Arnold en Un Prophète van Jacques Audiard (de regisseur die met De Rouille et d’Os (2012) onze eigenste Matthias Schoenaerts naar Cannes haalde). Nguyen liet zich inspireren door hun onconventionele manier van werken in die films. Zo besloot hij ook Rebelle chronologisch te filmen en de acteurs het script niet te laten lezen.

‘Zo maak je echt sterke dingen los. Er is namelijk niets zo moeilijk als verrassing veinzen.’ Zulke experimenten worden niet altijd met open armen ontvangen door de industrie, maar wat hem betreft zijn ze nodig om de realiteit beter in beeld te brengen. ‘Productiehuizen willen alles op voorhand gedetailleerd op papier zien staan. Maar als je het leven wilt vastleggen, zal het sowieso niet volgens plan verlopen. Het gaat erom een evenwicht te vinden tussen werkelijkheid en film.’

Albino’s

Uit Nguyens werk en persoon spreekt een diepe sociale bewogenheid, in een zeldzame combinatie met een opvallende fijngevoeligheid en subtiliteit. In een film met kindsoldaten in de hoofdrol zoals Rebelle verwacht je als kijker een expliciete sociale aanklacht, maar Kim slaagt erin om dat niet te doen. ‘Ik wilde geen didactische film over kindsoldaten maken. Ik wil geen oordeel vellen maar verschillende perspectieven laten zien.’

Zeker als het over Afrika gaat, lijkt hem dat geen overbodige luxe. ‘De meeste verhalen die uit het continent komen, wekken medelijden op bij ons in Noord-Amerika’, vindt Kim. ‘Gewoonlijk komt er ook een westerse actieheld aan te pas die dan de zaakjes regelt voor de slachtoffers. Ik heb altijd het gevoel gehad dat onze Afrikaverhalen uit balans zijn. Daarom ging ik op zoek naar de echte helden van deze tragedies.’ Niet door in te zoomen op hun ellende, maar wel op hun veerkracht en menselijkheid in hun zoektocht naar verbondenheid, liefde en een beetje rust om gewoon te leven.

Gewoonlijk willen ze dat je niet-relevante dingen uit je film schrapt, maar volgens mij moeten er daar juist altijd een paar van in. Het leven is immers ook niet altijd relevant. De belangrijkste momenten in het leven zijn dramaturgisch meestal niet verantwoord.
Op die manier portretteert hij ook een andere groep mensen in levensgevaar: Afrikaanse albino’s. ‘In sommige gemeenschappen wordt geloofd dat zij magische krachten bezitten en worden hun ledematen verkocht als gris-gris, als talisman. Het is echt verschrikkelijk wat er met hen gebeurt.’

Zijn verontwaardiging over hun lot kan moeilijk overschat worden. Toch verliest hij de subtiliteit om hen niet enkel als slachtoffers in beeld te brengen niet uit het oog. Ze zitten in het verhaal, maar ze zijn het verhaal niet. Hij heeft jaren moeten knokken om de producenten te overtuigen. ‘Gewoonlijk willen ze dat je niet-relevante dingen uit je film schrapt, maar volgens mij moeten er altijd twee of drie niet-relevante elementen in een film. Het leven is immers ook niet altijd relevant. De belangrijkste momenten in het leven zijn dramaturgisch meestal onverantwoord.’

Collectief onderbewustzijn

Nguyens fijngevoeligheid komt ook in andere aspecten van de film tot uiting. Zo zouden de meeste filmmakers niet nalaten om in de verhaallijn uitdrukkelijk mee te geven dat ze de moed hadden om in het gevaarlijke Congo te filmen. In de film is er echter nergens een expliciete verwijzing naar Congo. Ondanks de duidelijk Afrikaanse setting besef je als kijker haast instinctief dat het om een universeel verhaal gaat, dat overal gefilmd had kunnen worden.

Toen Kim Nguyen tien jaar geleden aan de film begon te werken, kwam zijn inspiratie niet eens uit Afrika maar van een verhaal over een kindsoldaat in Birma. Die ging er prat op dat hij de reïncarnatie van Jezus Christus was. Nguyen komt in de loop der jaren meer van zulke verhalen tegen, verhalen die hem uiteindelijk naar Angola, Sierra Leone en andere landen in Subsaharisch Afrika leiden.

‘Tijdens onze zoektocht naar een locatie zijn we op prospectie geweest in landen als Kameroen en Kenia. Vooral in Kenia was het filmen veel gemakkelijker geweest. We hadden bovendien elk weekend op safari kunnen gaan’, voegt hij er grijzend aan toe. Maar bij de Congorivier voelde hij een onmiskenbaar existentiële aantrekkingskracht. ‘Het is alsof die rivier op de een of andere manier deel uitmaakt van ons collectief onderbewustzijn. Ik heb dat nergens anders meegemaakt.’

Zo werd Nguyens universeel liefdesverhaal, geïnspireerd door een kindsoldaat uit Birma, ingekleurd via interviews met diens Burundese tegenhangers en aangevuld met details van Rwandese genocide-overlevenden in Montreal, na tien jaar schrijven en onderzoek ingeblikt aan de oevers van de Congo.

Schrijven is het moeilijkst

Rebelle (2012) is Kim Nguyens vierde langspeelfilm. Eerder schreef en regisseerde hij ook Le Marais(2002), Truffe (2007) en La Cité (2010). Vier uiteenlopende films met een variabele dosis fantasie, sciencefiction en magisch realisme, gesitueerd in zeer verschillende plaatsen als Montreal, Noord-Afrika en Oost-Europa. Het idee om films te maken kreeg hij tijdens een les fotografie op school. Hij schreef toen al verhalen en toen hij zijn foto’s vorm zag krijgen in de donkere kamer op school telde hij het ene bij het andere op en besloot hij dat film het perfecte medium was om verhalen te vertellen.

Schrijven blijft wat hem betreft het moeilijkste. ‘Als je talent hebt en je laat omringen door een goede ploeg, is het niet zo moeilijk om een goede film te maken. Met schrijven ligt het anders’, vindt hij. ‘Je mag dan nog zo veel talent hebben als je wilt, maar goed schrijven komt pas wanneer je veel schrijft.’

Na de vertoning in Turnhout regent het links en rechts complimenten aan zijn adres. Hij neemt ze gracieus maar toch telkens weer licht verrast in ontvangst. Nguyen is een filmmaker barstensvol talent en met beide voeten op de grond, al koestert hij tegelijk grote dromen. Vier jaar geleden vroeg iemand hem waar hij zichzelf over vijf jaar zag staan. ‘Op zoek naar financiering voor een nieuwe film’, antwoordde hij toen. Hij heeft drie (liefdes)verhalen in de la liggen. De gunstige winden uit Berlijn en New York zullen zijn zoektocht zonder twijfel gemakkelijker maken. En terecht.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.