Luc Cortebeeck over zijn topjob bij de IAO

ACV-voorzitter Luc Cortebeeck gaat zijn laatste maanden in als voorzitter van het Algemeen Christelijk Vakverbond maar hij loopt zich al warm voor een nieuwe uitdaging. In juni werd hij immers verkozen tot voorzitter van de werknemersgroep bij de Internationale Arbeidsorganisatie (IAO). Daardoor wordt Cortebeeck, net als de voorzitter aan werkgeverszijde, ook automatisch ondervoorzitter van de Governing Body –zeg maar de beheerraad– van diezelfde IAO.

Da’s een hele mondvol maar het komt erop neer dat de man uit Mechelen een van de belangrijkste vakbondsleiders van de planeet wordt. De IAO is immers dé organisatie die zich toelegt op de lotsverbetering van de werkende mens –of die nu Chinees, Nigeriaan of Belg is. Die IAO is overigens de enige “tripartite” internationale organisatie waar naast regeringen ook werkgevers en werknemers vertegenwoordigd zijn. Langs werknemerskant wordt Cortebeeck nu dus de belangrijkste figuur.

Vraag is natuurlijk hoe een mens tot die positie wordt geroepen. Heeft Luc Cortebeeck campagne gevoerd? ‘Absoluut niet. Daar had ik de tijd niet voor. Ik was de keuze van het Internationaal Vakverbond (IVV, veruit ’s werelds grootste internationale vakbondskoepel met meer dan 175 miljoen leden in 151 landen, jvd). Dat kent me want ik ben er ondervoorzitter. Ik ben ook al meer dan tien jaar woordvoerder van de werknemersgroep in de IAO-commissie rond normen.’

Die commissie bespreekt elk jaar in juni de zwaarste overtredingen van arbeidsnormen. Het is dan aan Cortebeeck als woordvoerder om de forcing te voeren als hij voelt dat er in de vaak zeer openhartige discussies te weinig besluiten worden genomen om iets te doen tegen pakweg de moorden op vakbondsleiders in Colombia of de massale kinderarbeid in Oezbekistan.

Het IVV koos voor Cortebeeck maar ook de Chinezen werden gepolst –op zijn eentje is de Chinese eenheidsvakbond met, naar eigen zeggen, meer dan 200 miljoen leden groter dan het IVV– en die maakten evenmin bezwaar. ‘Wat ook meespeelde, is dat men een leider wilde en geen technocraat, iemand die gewoon is om te werken met werkgevers en regeringen. Een vakbondsvoorzitter in functie kan dat er niet bijnemen. Maar omdat ik net ging stoppen, kon het wel.’

Wat doet de Governing Body van de IAO eigenlijk?

Cortebeeck: ‘Die beheert het huis en zijn centen. Wij moeten de regeringen overtuigen om te blijven betalen. Dat is niet evident. De Wereldgezondheidsorganisatie, die net als IAO in Genève zetelt, moet bijvoorbeeld 400 personeelsleden ontslaan omdat sommige lidstaten weigeren te betalen. Daarnaast bepaalt de Governing Body welke richting de IAO uitgaat, welke onderwerpen de organisatie de komende jaren zal aanpakken.’

Hebt u al enig idee hoe u uw mandaat van drie jaar zal invullen?

Cortebeeck: ‘Het IVV heeft me uitdrukkelijk gevraagd om de werknemers meer te betrekken bij het werk in de Governing Body (GB). Na mijn verkiezing was er enige animositeit omdat het kiesproces nogal ondoorzichtig verloopt. Een van mijn eerste opdrachten is om dat transparanter te maken. Men verwacht ook dat ik de 32 andere werknemersvertegenwoordigers in de GB meer betrek bij het vastleggen van onze standpunten, zodat die minder een zaak worden van mezelf en onze administratie in Genève.’

U zal dus met de Chinese, Indiase, Braziliaanse… vakbondsleiders in de GB vooraf overleggen en op basis van die diversiteit een werknemersstandpunt in de IAO vertolken?

Cortebeeck: ‘Klopt. Ik onderschat de moeilijkheid daarvan niet. Dat zal dan vooral moeten gebeuren in de weekends voor en tijdens de ruim twee weken durende sessies van de Governing Body, in het voorjaar en het najaar.’

Hebt u al inhoudelijke prioriteiten?

Cortebeeck: ‘De IAO moet verder werken aan haar externe uitstraling. De IAO had altijd al een sterke interne werking, maar de Chileen Juan Somavia, de huidige directeur-generaal, heeft de IAO opnieuw op de kaart gezet voor de buitenwereld. Zo zetelt de IAO nu, samen met het Internationaal Muntfonds (IMF), de Wereldbank en de Wereldhandelsorganisatie, in de G20, (de groep van de negentien leidende economieën en de EU, jvd). Ere wie ere toekomt: Merkel en Sarkozy hebben daar hard voor gewerkt.’

Dominique Strauss-Kahn verklaarde, toen hij nog IMF-directeur was, dat een rechtvaardiger inkomensverdeling bijdraagt tot duurzame groei en financiële instabiliteit. En dat hij daarom voor sociale dialoog en collectief onderhandelen is. Tewerkstelling en rechtvaardigheid horen tot de kern van het IMF-mandaat, vond hij. Dat klonk nieuw voor het IMF. Lag dat nu het feit dat hij een socialist was, aan de crisis of aan jullie invloed?

Cortebeeck: ‘Ik denk dat al die elementen hebben meegespeeld en elkaar hebben versterkt. Het IVV had voor 2008 ook al vaak het IMF bezocht. Maar dan werden we toch meer in het hoekje gedreven van hun sociale departement. “Dat is jullie zandbak”, gaf men te verstaan. Met het losbreken van die crisis voelden we een opening.’

Voelde je in die angstige dagen na de crash van de Lehman Brothers bank, die de financiële crisis van 2008 inluidde, effectief een verandering?

Cortebeeck: ‘Ja, we voelden een andere houding. Dat gaf ons de hoop dat men voortaan de sociale dimensie erbij zou nemen. Op de G20-top van Londen spraken we met de Britse premier Gordon Brown, die de G20 voorzat. We bepleitten er de invoering van een taks op financiële transacties. Brown keek ons in de ogen en zei: “Oké, ik ga aan die kar trekken.” En sindsdien is die taks toch bijna gemeengoed geworden in Europa. Met IMF-baas Strauss-Kahn hadden we een goede band. Hij kende ons persoonlijk. Hij vertrouwde ons toe: “Het IMF is een tanker. Het vergt tijd om hem van koers te doen veranderen maar het komt.” Vraag is of zijn opvolgster Christine Lagarde dat sociale zal blijven meenemen.

Lagarde zei onlangs dat er meer vraag en dus meer koopkracht moet komen in de opkomende landen met een handelsoverschot –lees: vooral China.

We moeten absoluut vermijden dat de vakbeweging in de Arabische wereld na de Arabische lente versplintert in eindeloos veel vakbonden, zoals destijds in Oost-Europa is gebeurd na de val van de Muur.

Cortebeeck: ‘Dat is hoopgevend. Men moet gewoon het sociale mee in rekening brengen als het om handel of monetair beleid gaat. Onlangs keurden bijvoorbeeld de VS een vrijhandelsakkoord met Colombia goed. Dat akkoord verwijst expliciet naar de besluiten van de IAO-missie in Colombia die ik in 2010 heb geleid. Daarin wordt geëist dat Colombia een einde maakt aan het geweld tegen vakbondsleiders. Dat blijven woorden maar als de VS die woorden in een handelsakkoord zetten, is dat toch niet niks.’

Welke voornemens heeft u nog voor de komende jaren?

Cortebeeck: ‘Erg hoopgevend was dat de laatste IAO-conferentie in juni 2011 niet alleen een nieuwe conventie over thuisarbeid heeft goedgekeurd, maar tevens besliste dat we de komende jaren zullen werken aan een bodem van sociale bescherming. Dit gaat dus over de uitbouw van een minimum aan sociale zekerheid overal ter wereld. Bovendien hebben Argentinië en Brazilië bekendgemaakt dat ze de bestaande IAO-conventie over sociale zekerheid willen ratificeren. Ook China is daarin erg geïnteresseerd –al ondertekent het land niet snel verdragen. De Chinezen stellen voortdurend vragen over onze sociale zekerheid.’

Is China daar echt in geïnteresseerd?

Cortebeeck: ‘Ja, als ik zie wat ze aan het uitbouwen zijn, welke vragen ze ons stellen, welke vorming ze bij ons volgen, dan is het duidelijk dat ze een model willen dat net als bij ons een combinatie is van verzekering en herverdeling –veeleer dan een model gebaseerd op private geldfondsen zoals in de VS. Dat stemt me hoopvol.’

‘De opkomende landen hebben economische groei gehad en nu willen ze de sociale bescherming versterken. Zeker China, Brazilië en Argentinië. India is al veel minder duidelijk.’

Sociale bescherming stimuleert de consumptie van goederen en houdt zo de economie op gang.

Cortebeeck: ‘Absoluut. Ik hoop dan ook dat het IMF, dat er in het verleden vaak op aanstuurde de sociale bescherming af te bouwen, daar nu mee ophoudt.’

Jullie willen dus die asociale klok terugdraaien?

Cortebeeck: ‘In elk geval heb ik nu het gevoel dat alle vakbonden daar achter staan. Dat was ooit anders. Dat vakbonden uit het Zuiden stelden: al die sociale eisen van jullie maken het ons alleen maar economisch moeilijker. Nu staat iedereen erachter en is het zaak om een consensus te vinden met werkgevers en regeringen.’

Als u de wereldkaart bekijkt, waar ziet u mogelijkheden en waar ziet u problemen?

Cortebeeck: ‘Hoopgevend is natuurlijk de Arabische lente. We moeten bekijken wat die ontwikkelingen op sociaal gebied kunnen betekenen. We moeten absoluut vermijden dat de vakbeweging er versplintert in eindeloos veel vakbonden, zoals destijds in Oost-Europa is gebeurd na de val van de Muur. Vooral in Egypte beschikt de internationale vakbeweging over een aantal goede aanspreekpunten.’

‘Afrika onder de Sahara blijft een ramp. De vakbeweging blijft er te klein en fragiel. Latijns-Amerika is positief met sterke bewegingen die bezig zijn de sociale bescherming mee uit te bouwen. In Azië is het moeilijker. Oké, er is sociale vooruitgang in China en de vakbond krijgt er meer speelruimte. India is onduidelijk: de vakbeweging staat er niet sterk; er is groei maar het sociale blijft achter. En in landen als Cambodja en Vietnam is het erg moeilijk voor vakbonden. In de Filipijnen is de vakbeweging zelfs helemaal weggedrukt.’

Sommigen beweren dat Azië eigen waarden heeft en daarom minder geïnteresseerd is sociale bescherming en vakbondswerk.

Cortebeeck: ‘Dat geloof ik niet want als ik met die mensen spreek, dan verstaan we elkaar heel goed. Het is alleen moeilijk om het te realiseren. Thematisch zie ik vooruitgang inzake kinderarbeid. Veel landen hebben de conventie over de ergste vormen van kinderarbeid bekrachtigd, al blijft de naleving ervan een probleem. Kinderen worden nog altijd opgekocht maar we weten nu meer waar en hoe het gebeurt. Er is geen enkele regering die dat nog licht opneemt. Ook discriminatie blijft een zeer ernstig probleem. Racisme en xenofobie nemen overal toe, niet alleen bij ons in Europa. In Latijns-Amerika bijvoorbeeld flakkert de discriminatie van indianen opnieuw op. In Guatemala of Peru is dat dramatisch. Verder blijft ook vrouwendiscriminatie een probleem en is vakbondsvrijheid in een aantal landen problematisch. In een Amerikaanse staat is er een poging ondernomen om de onderwijsvakbond buitenspel te zetten bij onderhandelingen. Ook in Europa is het niet evident.

Hoe bedoelt u?

Cortebeeck: ‘Men profiteert van elke gelegenheid om de kracht van de vakbeweging terug te dringen. Over het algemeen voel ik dat Europa de jongste tijd het sociale in de kast stopt en voluit gaat voor het economische.’

Maar er zijn veel landen waar de vakbondsvrijheid meer bedreigd is dan in de EU…

Cortebeeck: ‘Uiteraard, er zijn grote problemen in Colombia, Guatemala, Birma…’

… China?

Cortebeeck: ‘Daar wordt de bevoegdheid van de vakbond uitgebreid. Vakbonden mogen er onderhandelen over loon- en arbeidsvoorwaarden. Er is ook een beperkt stakingsrecht –al blijft dat wel fragiel. De huidige Chinese leiders geven de vakbond een grotere rol bij het beheersen van de sociale spanningen. Maar als de toekomstige leiders het anders zien, kan dat weer veranderen. Vakbondsvrijheid blijft een teer punt. Het is nochtans cruciaal. Verminder die vakbondsvrijheid en je zal binnen de kortste keren een achteruitgang zien inzake sociale bescherming, hoe sociaal politieke partijen ook zijn. Dat is mijn absolute overtuiging.’

Is dat dan wegens de pure macht, de mobilisatiekracht…?

Cortebeeck: ‘Getal blijft heel belangrijk.’

Maar Frankrijk heeft een lage syndicalisatiegraad en toch heeft de vakbond er invloed.

Cortebeeck: ‘Ja, omdat ze nogal in Parijs geconcentreerd zijn. Maar ik blijf erbij: getal is belangrijk.’