Luiks recyclagebedrijf Terre: succes op mensenmaat

Niet de winst, wel de mensen zijn de prioriteit. Terre heeft maar één ambitie: zoveel mogelijk kansarmen een baan geven, in binnen- en buitenland. Een doelstelling die ons kapitalistisch systeem overstijgt, volgens directeur William Wauters. Op basis van een sociaal economisch model creëerde het bedrijf al 300 banen in dertig jaar. Bovendien zijn het de werknemers zelf die beslissen over het reilen en zeilen van de onderneming.

Waar komt de naam Terre vandaan?

William Wauters: De naam is uitgevonden in de jaren zeventig. Veel geld werd toen  besteed aan de verkenning van de ruimte, terwijl er eigenlijk nog zoveel te doen was op aarde. Vandaar de naam Terre, om te onderstrepen dat onze aarde op de eerste plaats moet komen.

Vanwaar de ambitie om de kansarmen aan werk te helpen?

William Wauters: Het is een filosofie die aan de basis ligt van onze ontstaansgeschiedenis. Na WOII moest de maatschappij heropgebouwd worden en veel mensen zaten aan de grond. Een groepje vrienden, waaronder mijn vader, besloten een handje toe te steken waar het kon. Het ging dan vooral over gratis klusjes opknappen, een onderdak zoeken voor de armen, enz.

Na een aantal jaar begon de economie in België weer te bloeien en was hun hulp steeds minder nodig. Ze besloten zich vervolgens te concentreren op de hulpbehoevenden in ontwikkelingslanden. Met een honderdtal vrijwilligers voornamelijk afkomstig uit de arbeidersklasse verzamelden en verkochten ze papier, metaal en kledij. De opbrengst ging integraal naar economische projecten in het Zuiden.

Maar toen ook onze vrijwilligers plots in moeilijkheden kwamen door de oliecrisis in 1973, besloten we ons opnieuw te concentreren op België. Terre is dus hoofdzakelijk opgericht om de mensen weer aan werk te helpen.

Zijn jullie ook na de oliecrisis blijven investeren in buitenlandse projecten?

Geneviève Godard: Zeker. De initiatieven in ontwikkelingslanden zijn uitgegroeid tot Autre Terre, onze eigen ngo. De huidige projecten situeren zich in Burkina Faso, Senegal, Mali, en Peru. De bedoeling is meer dynamiek te creëren in de lokale economie.

William Wauters: Onze inkomsten laten ons toe om ook in de Derde Wereld nog steeds een bijdrage te leven, mede dankzij de financiële steun van de Belgische staat. Telkens we één euro op tafel leggen, doet de staat daar nog eens drie euro bovenop. Bijgevolg is er genoeg ruimte om nevenactiviteiten te organiseren zoals onze rommelmarkten die goed zijn voor meer dan 10.000 bezoekers.

De onderneming werkt volgens het systeem van de sociale economie. Wat houdt dat juist in?

William Wauters: Een sociale economie is een economisch model dat ten dienste staat van de mens. Bij een klassiek economisch systeem waar winst de enige prioriteit is, komen de werknemers op de tweede plaats. Daarom hebben we een bedrijfsmodel ontwikkeld dat allereerst aan de noden van de werknemers moet voldoen. Terre heeft een kapitaal dat aan niemand toebehoort en een participatief bestuur dat werkt volgens een direct democratisch systeem. Deze voorwaarden zijn volgens ons hét vertrekpunt voor een waardig economisch alternatief.

Welke voordelen biedt een participatief bestuur?

William Wauters: Samen staan we sterk. Dat is helemaal van toepassing op het participatief bestuur. We zijn ondertussen met 300 werknemers die allemaal de kans krijgen om mee te beslissen over wat we samen willen verwezenlijken met het bedrijf. Dat wil dus zeggen 300 mensen die in dezelfde richting kijken, en dat zorgt voor een sterke basis. We blijven sleutelen aan dit beleid om het zo democratisch mogelijk te maken.

‘We recupereren wat de maatschappij uitstoot ten voordele van degenen die door de maatschappij worden uitgestoten.’

Belangrijk is dat het kapitaal van enkele miljoenen euro’s niet in handen is van aandeelhouders. Het wordt volledig beheerd door de algemene vergadering waar de werknemers in mogen zetelen. Je kunt je wel inbeelden dat een bestuur van aandeelhouders andere beslissingen zou nemen dan de zetelende werknemers. Die eerste groep interesseert zich immers uitsluitend voor de opbrengst, terwijl de arbeiders vooral rekening houden met de menselijke noden.

Waarom kozen jullie recyclage als hoofdactiviteit van Terre?

William Wauters: We zijn sterk beïnvloed door het leven van de Franse Abbé Pierre en de Emmaüsbewegingen die uit zijn filosofie zijn voortgevloeid. Aan de basis ligt het idee om alles en iedereen die geen plaats meer krijgt in onze samenleving, een nieuwe kans aan te bieden. En dat is precies wat we willen bekomen. We recupereren wat de maatschappij uitstoot ten voordele van degenen die door de maatschappij worden uitgestoten.

Geneviève Godard: Vroeger was haast niemand geïnteresseerd in afwalverwerking, terwijl nu de concurrentie zeer groot is.

William Wauters: Er zijn veel multinationals in de milieusector. Alles wat afvalophaal, afvalverwerking en recyclage inhoudt, is zeer concurrentieel. Enkel het hergebruik van afgedankte producten is nog relatief onontgonnen terrein. Het is een dagelijks gevecht om productief te blijven. We overleven, en dat is het bewijs dat het mogelijk is, maar makkelijk is het niet.

Hoe probeert Terre zo duurzaam mogelijk te ondernemen?

William Wauters: Ecologie is uiteraard, gezien onze hoofdactiviteit, één van de belangrijkste aandachtspunten. Maar ook tijdens het werkproces proberen we onze ecologische voetafdruk zo klein mogelijk te houden. Onze vrachtwagenchauffeurs krijgen bijvoorbeeld een opleiding om zo ecologisch verantwoord mogelijk te rijden. Daarnaast hebben we een software ontwikkeld die de inhoud van onze containers opvolgt. Terwijl we vroeger soms een halfvolle container ophaalden, weten we nu precies wanneer de container vol is. Zo doen we veel minder kilometers.

Welke meerwaarde creëert de Grote Prijs voor Toekomstige Generaties?

William Wauters: Het helpt om de aandacht te vestigen op onze manier van werken. We willen immers zoveel mogelijk mensen aanmoedigen om dit sociaal economisch systeem over te nemen. Maar om dat te bereiken, is een juridisch statuut nodig. Terre was één van de organisaties die gepleit hebben om het wettelijk kader van de vennootschap met sociaal oogmerk te concretiseren.

Nu gaan we nog een stapje verder en willen we ook de directe democratie en het participatieve bestuur wettelijk laten erkennen. We overleggen met partners uit andere Europese landen die een gelijkaardig model hebben over hoe we ons doel via politici, de vakbonden en sociale partners kunnen verwezenlijken.

Is onze maatschappij rijp om het kapitalistisch systeem te vervangen door een sociaal economisch systeem?

William Wauters: Volgens mij is het kapitalisme ons zelfs nooit ten goede gekomen. Het is natuurlijk een moeilijke opdracht om iedereen ervan te overtuigen dat dit systeem waardevoller en menselijker is. Je moet immers tegen de stroming ingaan aangezien je eigenlijk een mentaliteit verandert die er bij iedereen met de paplepel ingegoten is.

We leren van kinds af hoe we moeten gehoorzamen of delegeren in een omgeving waar winst de prioriteit is. Directe democratie legt echter een grote verantwoordelijkheid op de schouders van alle werknemers, ongeacht hun functie. En dat is iets wat opnieuw aangeleerd moet worden, want onze maatschappij is dat niet gewoon.