Lula mikt op nieuwe, regionale leidersrol

Lula’s bezoek aan Argentinië, Chili, de Verenigde Staten en Mexico heeft
positieve reacties uitgelokt en onverwachte hoop gewekt op een hernieuwde
samenwerking, ook al is nog niet volledig duidelijk welk beleid de linkse
voormalige staalarbeider zal voeren. Hij treedt op 1 januari aan als
president van het grootste land van Latijns-Amerika. In Mexico sprak Lula
met president Vicente Fox over de versterking van de bilaterale handel en de
strijd tegen het landbouwprotectionisme van de industrielanden. We moeten
meer uitvoeren om de groei van onze landen te bevorderen, aldus Lula.

Lula noemde zijn ontmoeting met de Amerikaanse president Bush het begin van
een nieuwe fase in de relaties tussen Brazilië en de Verenigde Staten. Bush
heeft een nieuwe ontmoeting voorgesteld in de tweede helft van 2003 om een
gezamenlijke agenda op te stellen. Dat wijst erop dat Bush toch een
politieke dialoog wil, iets wat onder de huidige omstandigheden vrijwel
ondenkbaar was. Het Witte Huis gaat immers volledig op in ‘de oorlog tegen
het terrorisme’ en de dringende problemen in het Midden-Oosten en andere
regio’s. Volgens waarnemers wil Washington zich anders opstellen tegenover
Brazilië. Beide landen hebben vroeger regelmatig geruzied over de
Amerikaanse Vrijhandelszone (FTAA), over allerlei handelsgeschillen, over de
Amerikaanse militaire invloed in de strijd tegen de drugsmokkel in Colombia
en het economisch embargo tegen Cuba.

Het viel dan ook te verwachten dat er nog meer afstand zou komen tussen de
conservatieve Republikein Bush en de linkse Lula van de Arbeiderspartij PT,
die 22 jaar geleden is ontstaan rond de principes van nationalisme,
anti-imperialisme, sociale revolutie en bewondering voor het communistische
Cuba van Fidel Castro. Maar in de verkiezingscampagne die hem op 27 oktober
naar een verpletterende overwinning voerde, heeft Lula zich pragmatisch
opgesteld. Naarmate zijn aantreden nadert, wordt zijn retoriek milder,
vooral over zijn toekomstig buitenlands beleid. Lula verzekerde al
verscheidene keren dat hij de internationale verplichtingen van Brazilië zal
nakomen, zoals het akkoord met het Internationaal Monetair Fonds dat de
economische bewegingsruimte van de regering de komende vijf jaar zal
inperken. Zijn adviseurs hebben ook vele twijfels en zorgen weggenomen bij
investeerders en zo nog ernstiger financiële verwarring afgewend.

Lula’s recente buitenlandse bezoekjes illustreren zijn diplomatieke
prioriteiten. Dat is in de eerste plaats de versterking van de Mercosur.
Lula stelt de Europese Unie daarbij als model en droomt van een uitbreiding
tot heel Zuid-Amerika. Hij heeft daarvoor steun gekregen van vele
Argentijnen, die hopen dat Brazilië bereid is hun land economisch en sociaal
weer op de been te helpen. Het herstel van Argentinië is noodzakelijk voor
de heropbouw van de Mercosur, het Zuid-Amerikaanse vrijhandelsverdrag tussen
Argentinië, Brazilië, Paraguay en Uruguay en met Bolivia en Chili als
geassocieerde leden. Als Brazilië van plan is de Mercosur te versterken, zal
het toegevingen moeten doen aan zijn partners, en vooral aan Argentinië, om
het er weer bovenop te helpen.

Lula zal zich echt het lot van de regio moeten aantrekken als hij succes
wil hebben, vooral met het oog op de sterke interne uitdagingen, zoals de
stijgende inflatie, de devaluatie van de lokale munt, de hoge werkloosheid
en de vastberaden wil van de nieuwe president om de armoede te bestrijden,
zegt econoom Paulo Rabello de Castro. Als Brazilië de rol kan spelen van
leider en zich toelegt op ‘actie op basis van solidariteit’ in Zuid-Amerika,
kan dat helpen om de Braziliaanse economie nieuw leven in te blazen,
tenminste als het ook in staat is de handel in de regio uit te breiden en
meer kapitaal aan te trekken, aldus Rabello de Castro. Voor het aantrekken
van investeringen wijst de econoom op het Initiatief voor Regionale
Zuid-Amerikaanse Infrastructuur, gepromoot door de aftredende Braziliaanse
regering van Fernando Henrique Cardoso, dat 160 transport-, energie- en
communicatieprojecten heeft geselecteerd die de integratie in Zuid-Amerika
een zetje moeten geven.