Lust, Caution verhit Chinese gemoederen

In Nederland komt ‘Lust, Caution’ vanaf 24 januari in roulatie, in België nog een week later. In China heeft de film die volledig in het Mandarijns werd opgenomen in twee weken al 90 miljoen yuan (8 miljoen euro) opgebracht. ‘Lust, Caution’ zorgt voor ophef: Chinese internetgebruikers hebben er al anderhalf miljoen commentaren over gepost.
Het erotisch geladen verhaal over een Chinese activiste die tijdens de oorlog tussen China en Japan verliefd wordt op een collaborateur die ze moet vermoorden, krijgt veel tegenwind in boekhandels en op universiteitscampussen. De doorgedreven kritiek die intellectuelen spuien op de film doet denken aan de “strijdsessies” waarmee Chinese communisten tijdens de Culturele Revolutie (1966-1976) tekeer gingen tegen alles waar volgens hen een contrarevolutionair reukje aanzat. Ook Eileen Chang, de in 1995 overleden schrijfster van het verhaal waarop de film gebaseerd is, deelt in de klappen.
De critici kunnen het niet hebben dat Ang Lee een patriottische vrouw doet zwichten voor de charmes van een verrader van de Chinese zaak. “Lust, Caution is een belediging aan het adres van de goede vrouwen van China”, zei Huang Jisu van de Chinese Academie van Sociale Wetenschappen op een discussie over de film, georganiseerd door de Boekenclub Utopia in Peking.
“Dit soort films, dat Chinese mannen altijd voorstelt als hengsten die potentieversterkende middeltjes nemen en vrouwen als eeuwig onbevredigde wezens, is een nieuw soort exotische Viagra voor het Westen”, vindt Huang. “Ze scheppen een beledigend beeld van een China dat op zijn knieën zit. Maar de Chinezen zijn al langer dan 100 jaar onder het juk vandaan gekomen, en het zijn alleen mensen als Ang Lee die nog op hun knieën zitten.”
Merkwaardig genoeg gaan de critici veel verder dan de beruchte censors van het Communistische Propagandabureau. Er waren wel zes knipbeurten nodig waarbij uiteindelijk 12 minuten van de originele versie verloren gingen, maar toen kreeg de film de goedkeuring om in heel het land vertoond te worden. Onder de tegenstanders van de film zijn er veel mensen die vinden dat de prent gewoon moet worden verboden.
De meningen over de film lopen sterk uiteen in China. Dat heeft ook veel te maken met de manier waarop Ang Lee de liefdesrelatie tussen de twee protagonisten in beeld brengt. In de Chinese kunst wordt seksueel verlangen meestal subtiel benaderd, maar Ang Lee windt nergens doekjes om. Tegelijk brengt hij de sterke spanning tussen begeerte en achterdocht in beeld, die hier de traditionele opdeling tussen Goed en Kwaad doorbreekt.
Sommige toeschouwers vinden dat ‘Lust, Caution’ een politieke film is. Voor andere kijkers wilde Ang Lee in de eerste plaats de complexiteit van de liefde behandelen. De discussies over de film zijn ook intens omdat zowel Ang Lee en Eileen Chang in China omstreden figuren zijn.
Eileen Chang schreef een aantal van haar bekendste verhalen in de jaren 40, toen de Chinese bevolking moest optornen tegen de Japanse bezetters. Ze kreeg veel kritiek voor haar romance met een man die bekend stond als een collaborateur. Er was toen ook weinig begrip voor haar melancholische verhalen over tot mislukken gedoemde relaties in het bruisende Sjanghai, kort voor de communistische machtsovername in 1949. De Chinese intellectuele elite vond toen dat de literatuur een bijdrage moest leveren in het verzet tegen de Japanners.
Regisseur Ang Lee werd in Taiwan geboren uit Chinese ouders, maar werkt sinds de jaren 80 in de VS. De Chinezen zijn trots op de Oscar die hij in de wacht sleepte met zijn eerdere film Brokeback Mountain, maar sommige critici verwijten hem dat hij zijn talent niet ten dienste stelt van de Chinese culturele belangen.
Nog voor de eerste vertoning in China was Ang Lee zich ervan bewust dat de film er moeilijk zou liggen. “Er zitten zoveel elementen in het verhaal die Chinezen immoreel vinden”, zei hij bij de Amerikaanse lancering. “De film handelt over de donkere kanten van heldhaftige daden, dingen waar we ons ongemakkelijk bij voelen.”
Sommige critici zijn gewoon blij dat er zoveel te doen is om een film in het Chinees. “De film heeft de opwinding teruggebracht in de Chinese cinema en geeft de bioscoopzalen hun centrale plaats in het stadsleven weer”, schreef Zhang Yiwu van de Universiteit van Peking in zijn wekelijkse column in de Beijing Qingnian Bao, een krant die vooral door jongeren wordt gelezen. “Lust, Caution bewijst dat films in het Chinees het kunnen opnemen tegen de films uit Hollywood.”