Maak kunstmest even populair als Coca-Cola

In elk Afrikaans dorp kan je een cola krijgen, maar op sommige plaatsen moeten boeren 50 kilometer of verder lopen om kunstmest of zaden te kopen. Die situatie brengt boeren ertoe seizoen na seizoen te oogsten zonder de bodem weer te verrijken. Al het leven wordt gewoon uit de grond gehaald.

Dat zegt Amit Roy, de voorzitter van het International Centre for Soil Fertility and Agricultural Development (IFDC), een Amerikaanse onderzoeksinstelling die in meer dan 150 landen actief is. Het IFDC ging de evolutie van de bodemkwaliteit in Afrika na tussen 1980 en 2004 en presenteerde de resultaten donderdag in een studie.

Afrikaanse boeren gebruiken tien keer minder kunstmest dan hun Aziatische collega’s, zegt tegelijk de Nigeriaanse president Obasanjo in een oproep voor een top over mest. Daardoor blijven hun oogsten klein en vermindert de vruchtbaarheid van hun akkers schrikbarend. Als de uitgeloogde Afrikaanse bodems weer meer voedsel krijgen, kan de landbouw een groeimotor worden voor het arme continent.

Obasanjo stelde zijn Mesttop op 30 maart voor na een bijeenkomst over Afrikaanse ontwikkeling in de VS. Op de top in het Nigeriaanse Abuja moeten Afrikaanse regeringen, donorlanden, ondernemingen en hulporganisaties volgens hem bekijken wat ze kunnen ondernemen om de Afrikaanse landbouw in een hogere versnelling te schakelen.

Landbouw moet de groeimotor van Afrika worden, en het continent moet zelfvoorzienend worden in de voedselproductie, zegt de Nigeriaanse president, die ook voorzitter is van het uitvoerend comité van het Nieuw Partnerschap voor de Ontwikkeling van Afrika (NEPAD). Dat is een initiatief van de Afrikaanse Unie om meer investeringen en ontwikkelingshulp aan te trekken. Het landbouwluik van het initiatief wil de Afrikaanse landbouw elk jaar met zes procent doen groeien.

Obasanjo hoopt op termijn 64 miljard dollar (53 miljard euro) per jaar binnen te halen om zijn plannen te verwezenlijken. Ontwikkelingssamenwerking moet voor een deel daarvan zorgen, maar Obasanjo rekent ook op schuldvermindering, het terugdringen van de corruptie, meer handel en Afrikaanse en buitenlandse investeringen.

Goede bemesting is cruciaal om de productiviteit van de Afrikaanse landbouw op te krikken. Nu raken de Afrikaanse bodems stelselmatig voedingsstoffen kwijt die nodig zijn voor goede oogsten en om de natuurlijke begroeiing in stand te houden, zegt de IFDC-studie.

Vroeger lieten Afrikaanse boeren akkers na enkele jaren van gebruik lang genoeg braak liggen zodat de vruchtbaarheid van de bodem vanzelf weer op peil kwam. Maar de bevolkingsdruk leidt ertoe dat boeren steeds meer akkers constant bewerken. Ze halen alle voedingsstoffen uit de grond zonder iets terug te geven Het probleem is dat veel Afrikaanse boeren nauwelijks aan meststoffen kunnen komen, zegt voorzitter Amit Roy.

Uitgeloogde bodems zijn een belangrijke oorzaak van armoede en honger in de Afrikaanse landen bezuiden de Sahara, zegt de studie van het IFDC. Eén derde van de inwoners van die landen heeft te weinig te eten, tegenover 6 procent in Noord-Afrika en 15 procent in Azië. In Oost-Afrika is de honger het grootst, en dat is ook een regio waar de bodems sterk uitgeloogd raken.

Meer dan zes op tien Afrikanen werkt als boer. Maar de productiviteit van de Afrikaanse landbouw gaat er niet op vooruit, terwijl Azië nu bijvoorbeeld al drie keer meer oogst per hectare dan veertig jaar geleden. Maar de Aziatische boeren gebruiken dan ook ongeveer 10 keer meer kunstmest dan hun Afrikaanse collega’s. Driekwart van de Afrikaanse akkers is zo arm dat ze zelfs geen ton graan per hectare opleveren, zegt Roy. Dat is amper 30 procent van wat akkers in Azië en Latijns-Amerika voortbrengen.

De Afrikaanse boeren moeten dringend beter doen, want de Afrikaanse bevolking zal tegen 2050 aanzwellen tot 1,8 miljard mensen. De Afrikaanse boeren kunnen nu al het continent niet op eigen kracht voeden. In 2003 moest Afrika 43 miljoen ton graan invoeren. Als de bodemvruchtbaarheid niet verbetert, stijgt die invoer tegen 2020 tot 60 miljoen ton per jaar, voorspelt het IFDC.

Tegelijk zal het aandeel van Afrika in de internationale landbouwhandel - een belangrijke deviezenbron - verder dalen. In 1965 bedroeg dat aandeel acht procent, in 2000 nog maar drie procent. (PD/ADR)