‘Made in Bangladesh – tegen hongerloon’

Proficiat Bangladesh. Internationale leeninstellingen als de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds hadden voorspeld dat de textielindustrie er met 30 procent zou krimpen na het einde van het quotaregime in januari 2005. In de plaats daarvan groeide de export met 24 procent. Dat was te danken aan de erg competitieve prijzen van textiel uit Bangladesh.

Maar die competitieve prijzen betekenen hongerlonen voor de arbeiders, en die houden zich niet langer stil. Honderden fabrieken werden bezet en sommige in brand gestoken. Twee arbeiders stierven en honderden raakten gewond toen de politie met geweld ingreep. Eind mei was de onrust in de exportzones en de fabrieken rond de hoofdstad Dhaka zo gegroeid dat de regering ingreep. Ze stelde een looncommissie aan waarin zowel fabriekseigenaars en arbeiders waren vertegenwoordigd. Die stelde op 12 september zeven loonschalen voor, die de komende drie jaar zouden moeten worden ingevoerd.

Maar zowel eigenaars als arbeiders verwerpen de voorstellen. De eersten zeggen dat de nieuwe lonen onbetaalbaar zijn als ze competitief willen blijven. De tweeden dat ze niet volstaan om te overleven. De situatie blijft gespannen, met sporadische betogingen van de arbeiders, harde woorden van eigenaren en pogingen van de overheid om de loonschalen toch aanvaard te krijgen.

Tania en Shila

Het tienermeisje Tania werkt samen met haar zus in een T-shirtfabriek. Als ‘helpers’ krijgen ze elk een maandloon van 12 euro (1060 taka), aangevuld met nog eens 6 euro (500 taka) verdiend met overuren. Ze wonen samen met hun familie één kamer zonder raam die ze huren voor 28 euro (2.360 taka) per maand. Het loon van de twee tieners is het enige vaste inkomen van de hele familie. De oudere vader en een jongere broer werken dag-aan-dag tegen onzekere vergoedingen.

Shila is ook helper, en ook zij verdient zo’n 17 euro (1500 taka) per maand, overuren inbegrepen. Ze woont in bij een familie en betaalt 13 euro per maand voor huur en eten. “We leven met z’n achten in een kleine kamer”, zegt ze. “Het ontbijt bestaat gewoonlijk uit rijst en aardappelpuree. ‘s Middags is er vis, maar vaak ook gewoon groenten met rijst.”

Na de onlusten in mei kregen Tania en Shila een piepkleine loonopslag. Het huidige minimumloon bedraagt 11 euro per maand, maar de arbeiders willen 35 euro, veel meer dus dan het voorgestelde nieuwe minimumloon voor dit jaar van 19 euro - en over drie jaar 24 euro. “We willen alleen genoeg voor het voedsel en de andere basisnoden van een familie van vier”, zegt Shabnam Hafiz, de leider van een vakbond.

Fabriek over de kop

Het voorgestelde minimumloon voor de hoogst gekwalificeerde arbeiders bedraagt 63 euro, en over drie jaar 70 euro. Mar volgens Anisul Huq, die in de looncommissie de eigenaars vertegenwoordigt, zegt dat dat zou betekenen dat veel van de fabrieken over de kop gaan. “Tegenwoordig maken we maar zelden winst die meer bedraagt dan drie procent van de jaaromzet.”

Economist A. Razzaque denkt dat de echte winst, op een andere manier berekend, misschien tot tien procent bedraagt. Maar hij geeft toe dat zelfs een kleine loonsopslag de sector pijn zou doen. “Om de voorgestelde lonen in te voeren, zou een fabriek met 500 arbeiders jaarlijks 47.229 euro meer moeten uitgeven. Voor velen is dat een hoog bedrag.”

“De beweging (in mei en juni) was voor een absoluut juiste zaak”, zegt Nurun Nahar. Als moeder van twee jonge kinderen werkt ze in een pettenfabriek aan de rand van Dhaka en verdient 29 euro per maand. “Maar als de fabriek sluit, hoe zal ik dan overleven?” IPS MDG1 MDG8 (ADR)