Malaria vandaag in de kijker

Wat is malaria?

Malaria is een bloedziekte die wordt verwekt door een parasiet in bepaalde muggensoorten. De ziekte wordt veroorzaakt door de parasiet Plasmodium, die door muggen van mens tot mens wordt overgedragen. De parasiet is gevoelig voor temperatuur: in het lichaam van de mug ontwikkelt hij zich niet snel genoeg onder de 16 graden, en boven de 40 graden sterft hij.

Hoe verloopt de ziekte?

Symptomen als koorts, hoofdpijn en braken steken 9 tot 14 dagen na de muggenbeet de kop op. Zonder medicatie of behandeling kan de infectie leiden tot coma en levensbedreigende bloedarmoede, met de dood tot gevolg. Zwangere vrouwen zonder uiterlijke symptomen van malaria kunnen een hoog aantal parasieten in de placenta of moederkoek dragen. Dat is een belangrijke oorzaak voor miskramen, laag geboortegewicht en bloedarmoede.

Hoeveel slachtoffers maakt malaria?

Jaarlijks maakt malaria wereldwijd 350 tot 500 miljoen mensen ziek, waarvan er meer dan een miljoen sterven. De meeste doden vallen onder kinderen jonger dan vijf jaar oud, waarvan 90 procent leeft in Afrika bezuiden de Sahara.

Waar komt malaria voor?

Malaria treft vooral Afrika, Latijns-Amerika, delen van het Midden-Oosten en Zuid-Azië. De Democratische Republiek Congo (DRC) is een van de landen die het zwaarst getroffen worden door malaria. 97 procent van 60 miljoen Congolezen woont in gebieden waar malaria permanent toeslaat. De overige drie procent loopt risico bij malaria-epidemieën. De ziekte kost elk jaar het leven aan 180.000 Congolezen. Naar schatting een op vijf kinderen sterft voor zijn vijfde aan de gevolgen van de malaria, een op tien kinderen haalt zelfs nooit zijn eerste verjaardag.

Kaart: Petaholmes (data: United States Centers for Disease Control)

Heeft klimaatverandering een impact op malaria?

De klimaatverandering kan de verspreiding van malaria terugdringen in de gebieden waar de ziekte nu het meeste voorkomt, en tegelijk voor een uitbraak zorgen in de regio’s waar de ziekte nu nog onbestaande is. Een malariavrije streek met een gemiddelde temperatuur van 15 graden, kan door enkele graden verschil ineens parasietvriendelijk worden. In hoger gelegen gebieden in het westen van Kenia leidde een temperatuurstijging met 0,5 graden tot een verviervoudiging van het aantal malariagevallen.
Hogere temperaturen en toenemende neerslag kunnen een groter gebied leefbaar maken voor de malariamug, maar toch is dit niet de beslissende factor in het oprukken van malaria.
De geschiedenis van ziektes als gele koorts, knokkelkoorts en malaria leert dat de impact van de mens op de lokale ecologie meer bepalend bleek. Zo zijn er naast klimaatsopwarming nog andere factoren die de verspreiding of afname van malaria bepalen: veranderingen in het milieu zoals het droogleggen van moerassen, irrigatie, ontbossing en verder ook de mate van toegang tot de gezondheidszorg, preventiemaatregelen en de bevolkingsgroei.

Bestaat er een vaccin?

Wetenschappers hebben aangekondigd dat ze na twintig jaar onderzoek dicht bij een malariavaccin staan. De verwachting is dat het vaccin binnen vijf jaar goedgekeurd wordt. Het vaccin is het eerste dat een hoge mate van efficiëntie vertoont.

Werken de bestaande geneesmiddelen nog?

Malaria wordt steeds resistenter tegen de nieuwste geneesmiddelen op basis van artemisinine. Artemisinine is van groot belang voor de bestrijding van Plasmodium falciparum, de gevaarlijkste vorm van malaria. Het grote probleem is dat er geen andere geneesmiddelen beschikbaar zijn voor de dodelijk variant. Als artemisinine wegvalt als primair geneesmiddel, dan zou dat een ramp zijn voor de wereldwijde strijd tegen malaria. Volgens de onderzoekers gaat het nog niet om 100 procent resistentie, maar blijken de parasieten veel minder gevoelig voor het middel.

Met welke middelen kan malaria teruggedrongen worden?

Antimalariakoepel Roll Back Malaria denkt dat malaria kan uitgeroeid worden als er:

• 730 miljoen insectenwerende muskietennetten worden verdeeld,
• sproeiacties met insecticide voor 127 miljoen families in risicogebieden,
• aanmaak van 228 miljoen doses artemisinine voor een combinatietherapie die momenteel de grootste genezingskans biedt.

Zijn insecticiden in de strijd tegen malaria niet gevaarlijk?

Het gebruik van DDT (DichloorDifenylTrichloorethaan) in de strijd tegen malaria is een complex vraagstuk. Het pesticide tast het menselijke zenuwstelsel aan en kan schadelijk zijn voor de voortplanting. Maar voor het gebruik van DDT in de strijd tegen malaria werd een uitzondering gemaakt.
Veertig landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika beslisten begin 2009 voortaan de nadruk te leggen op niet-chemische technieken, zoals het elimineren van broedplaatsen, de bescherming van woonhuizen met muskietennetten en biologische middelen zoals muggenwerende bomen en planten.

Is er vooruitgang in de bestrijding van malaria?

Swaziland is het tweede zuidelijk Afrikaanse land dat de ziekte heeft uitgeroeid. Als een land drie achtereenvolgende jaren malariavrij is, verklaart de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) het tot een malariavrije zone. Mauritius was het eerste land in zuidelijk Afrika dat die status kreeg. Het laatste geval van malaria dateert daar uit 1997. Mauritius was daarmee ook het eerste land in de regio dat een van de Millenniumdoelen - het uitroeien van malaria voor 2015 - haalde.

Hoeveel kost de strijd tegen malaria?

Donorlanden en hulporganisaties trekken nu per jaar ongeveer 1,5 miljard euro uit in de strijd tegen malaria. Dat is tien keer meer dan in 2000, maar nog altijd drie miljard minder dan wat nodig is om alle potentiële slachtoffers te helpen, meldt het kinderfonds van de VN, Unicef, in een rapport.
Het Roll Back Malaria Partnership is een coalitie van regeringen, VN-instellingen, ngo’s, universiteiten en bedrijven. Het streeft ernaar om er tegen 2015 voor te zorgen dat niemand nog moet sterven aan malaria. Om aan de doelstelling te kunnen voldoen, had het Malariapartnerschap internationale donoren opgeroepen om alleen al dit jaar 4,5 miljard euro te geven aan de strijd tegen malaria. Omdat slechts een derde van dit bedrag momenteel jaarlijks binnen komt, is het niet mogelijk om al de noodzakelijke investeringen te doen.

Hoe zit het met de resultaten van de Music For Life-actie van Studio Brussel?

Het Rode Kruis heeft tussen 5 en 10 april meer dan 563.600 muggennetten verdeeld in drie Burundese provincies dankzij de opbrengst van Music for Life 2009.