Maleisië baant de weg naar een gematigde islam – achtergrond

De 57 lidstaten tellende OIC denkt volgens de Maleisische minister van Buitenlandse Zaken Syed Hamid Albar ook over een andere naam en nieuw handvest waarin de overtuigingen van de moslims in de wereld beter gereflecteerd worden.

Dat de ogen in de islamitische wereld gericht zijn op Maleisië, een klein land dat normaal gesproken een marginale rol speelt in de moslimwereld, komt omdat het land voorop loopt als het gaat om het repareren van het gehavende imago van de islam. De hervormingsplannen komen voor een groot deel uit de koker van de Maleisische premier Abdullah Ahmad Badawi, een aanhanger van de gematigde ‘Islam Hadhari’.

De roep om hervormingen klonk voor het eerst tijdens de vorige OIC-top, die in oktober 2003 in Maleisië werd gehouden. Dat was de eerste bijeenkomst van het islamitische orgaan na de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten. Die aanslagen voedden wereldwijd het beeld van de islam als een gewelddadige godsdienst waarin terrorisme wordt aangemoedigd. De OIC vertegenwoordigt een miljard moslims. Hun overeenkomst is het geloof in de islam, maar er zijn onderling grote culturele verschillen.

De aanbevelingen die werden gedaan op de bijeenkomst in Pakistan, zullen verder uitgewerkt worden tijdens een vergadering van ministers van Buitenlandse Zaken van de OIC die in juli in Jemen wordt gehouden. Vervolgens komen ze op tafel tijdens een speciale topontmoeting van moslimleiders die aan het einde van het jaar in Mekka wordt gehouden.

Dat Maleisië het voortouw neemt bij de hervormingen van de OIC, een organisatie die bekend staat om lange vergaderingen en weinig concrete actie, komt deels omdat het land binnen de islamitische wereld een buitenbeentje is. Maleisië is een economisch succesverhaal en in het land krijgen moderniteit en multiculturalisme meer ruimte dan in andere landen. De invloed van religieuze extremisten is beperkt.

De OIC kan echter een politiek mijnenveld verwachten bij het realiseren van de belangrijkste doelstellingen van de Islam Hadhari. De Maleisische premier is voorstander van een islam die verschillen accepteert, religieus pluralisme toestaat en democratische rechten bevordert. Tot de tien principes waarop zijn visie gebaseerd is, horen onder meer vrije en onafhankelijke burgers, een rechtvaardige en vertrouwenswaardige overheid en bescherming van de rechten van minderheidsgroepen en vrouwen. Waarden die momenteel schitteren door afwezigheid in de islamitische wereld. De islamitische landen zijn berucht om hun schendingen van de mensenrechten en dictatoriale besturen.

De Oezbeekse president Islam Karimov is het meest recente voorbeelden van een dictatoriale islamitische leider die de krantenkoppen haalde. Zijn brute optreden tegen demonstranten vorige maand, is kenmerkend voor een patroon van onderdrukking dat ook in ander islamitische landen bestaat. In Oezbekistan werden volgens berichten in de media bijna vijfhonderd mensen doodgeschoten toen overheidstroepen het vuur openden op demonstranten.

Mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) zegt dat moslims die verdacht worden van ‘extremisme’ of ‘fundamentalisme’, in Oezbekistan op grote schaal worden gemarteld. De martelingen variëren van slaan tot verbranding en verstikking. Eén gevangene zou volgens HRW in kokend water zijn ondergedompeld.

Eind mei vestigde Amnesty International de aandacht op extremisme en schendingen van de mensenrechten in andere islamitische landen, zoals Egypte, Iran, Libië, Pakistan, de Malediven, Saudi-Arabië, Sudan en Syrië. Waar democratie afwezig is, is de meeste ruimte voor grove schendingen van de mensenrechten. Helaas hebben moslimlanden geen bijster goede reputatie als het gaat om politieke vrijheid, schreef Irfan Husain deze week in een commentaar in Khaleej Times, een krant in de Verenigde Arabische Emiraten.

De OIC-plannen voor hervormingen sluiten aan bij de wensen van de Verenigde Naties. Belangrijker is echter dat de oude gewoonte om de heersende regimes te paaien, plaats lijkt te maken voor betrokkenheid om burgers in de moslimwereld de positie te geven die hen toekomt. Die ontwikkeling kan de doelstelling van de OIC om de belangen te beschermen van de ‘ummah’ - de mensen die samen de islamitische (wereld)gemeenschap vormen - meer geloofwaardigheid geven.

Of er voldoende draagvlak is voor de voorgestelde hervormingen binnen de OIC, zal moeten blijken tijdens de topontmoeting die aan het einde van dit jaar gehouden wordt in de geboorteplaats van de islam, Mekka. Een afgezwakte versie van de hervormingen, om despoten en autocraten in de moslimwereld tevreden te houden, zou de hervormingsvoorstellen reduceren tot slechts cosmetische ingrepen. (JS)