Is Marx vandaag nog actueel? (13)

Niet alleen begrijpen

Na mijn lerarenopleiding ging ik moraalwetenschappen studeren. Ik was op zoek naar een manier om de wereld in haar geheel te begrijpen en te beschrijven. Ik wilde de oorsprong van onrechtvaardigheden kennen om ze te ontmijnen. ‘Proberen te beginnen de wereld te veranderen’.

De beschrijving die Marx in 1848 gaf (Het Communistisch Manifest) van hoe de wereld zou zijn, vertoont op vele vlakken enorme gelijkenissen met hoe het er de laatste decennia aan toegaat, de neoliberale globalisering lijkt onstuitbaar. De kloof tussen arm en rijk is nog nooit zo groot geweest. De rijkdom van enkelingen zou de precariteit van een heel volk kunnen opheffen. We zijn op het punt gekomen dat het geglobaliseerde kapitalisme fundamentele democratische waarden ondermijnt. De verwezenlijking van Marx is de haarfijne schets die hij maakte van de link tussen de economie, de politiek, het sociale en de impact op democratie en rechtvaardigheid. Het complexe organische gegeven dat onze wereld is wordt vandaag in een rigide model gegoten. Maatschappelijke analyses worden op een schijnbaar objectieve wijze becijferd en de oplossingen die daaruit geformuleerd worden op een schijnbaar rationele rechtvaardige manier toegepast. De schijn van controle is groot, de financiële crisis heeft ons getoond dat deze pure fictie was.

Wie het zich kan veroorloven overstijgt de democratische stemmen van het volk door in het Europees parlement te lobbyen, wie het zich kan veroorloven kan meer vervuilen… De ‘oplossingen’ die het neoliberaal model ons voorschotelen zullen zeer ontoereikend blijken in wat hetzelfde model heeft teweeggebracht.

Ik beschouw het als de ethische plicht van de filosoof om iets te doen met de kennis die hij vergaart.

‘Try to begin to change the world’

De depolitisering is alomtegenwoordig. Debatten over de toelating van het NSV in het Politiek Filosofisch Konvent van de Ugent (o.a.) gaan grotendeels over bureaucratie en procedurele principes. De invulling van ‘democratie’ zelf is gedepolitiseerd. Jongeren gaan moraalwetenschappen of filosofie studeren omdat ze de wereld willen begrijpen, ze vergeten haar te (willen) veranderen.

Naast de opvallend accurate beschrijving van de wereld en haar verhoudingen die hij 150 jaar voor datum wist te schetsen, stond het streven naar verandering bij Marx centraal. Hierdoor wordt het feit dat hij filosoof was wel eens in vraag gesteld. Ook in de moraalwetenschappen in Gent ging alles er enorm interpreterend en beschrijvend aan toe, ondanks de traditie van Leo Apostel en Jaap Kruithof die duidelijk andere plannen hadden met de opleiding. Ik beschouw het als de ethische plicht van de filosoof om iets te doen met de kennis die hij vergaart.

Gelijkheid

Het is vandaag nog steeds erg moeilijk om te strijden voor emancipatie. Als feministe is Marx voor mij hierin ook een goede leidraad. Een wapen tegen de vertroebeling van postmodernisering. Een luide stem naar links machisme. Zich manifesteren vanuit een bestaande arbeidersklasse betekende voor Marx niet de bestendiging van die klasse maar juist het verdwijnen van alle klassen. Subjectificatie bij Marx is juist désidentificatie. Het politieke streven naar gelijkheid wordt niet bereikt door op te gaan in een homogene groep maar juist door het formuleren van harde eisen vanuit een specifiek onderdrukte positie. De migrant eist geen stemrecht om een vreemdeling te blijven. De vrouw eist geen gelijkheid om vrouw te blijven. Ze willen mensen zijn, gelijken. Een marxistische beweging kan voor mij niet anders zijn dan een heterogene, solidaire groep.

Sara Maissin is feministe, leerkracht, actief bij School zonder Racisme en studeert af als moraalwetenschapper.