Dossier: 

Is Marx vandaag nog actueel? (8)

De mening van Rudy De Leeuw (ABVV)

De MO*lezing ‘Das Kapital 2.0’ is voor MO* de aanleiding om prominente academici, politici, economen en vakbondsmensen te vragen naar de actualiteitswaarde van Marx’ ideeën. Rudy De Leeuw geeft in deze bijdrage zijn antwoord op deze vraag.

Uiteraard hebben de loontrekkenden vandaag dikwijls meer te verliezen dan hun kettingen zoals Marx in 1848 in het “Manifest der Kommunistischen Partei” schreef. Inmiddels konden, zeker in de West –Europese landen, vakbonden een tegenmacht ontwikkelen. Zo konden we stappen vooruit zetten naar een economische en sociale democratie die de ongelijkheden, die inherent zijn aan de mechanismen van de vrije markteconomie, konden afbouwen. De sociale zekerheid, de overheidsdiensten, een onvolmaakte maar toch herverdelende fiscaliteit en solidariteitsinstrumenten zoals, de automatische indexering van lonen en sociale uitkeringen, een minimumloon en algemeen bindend verklaarde CAO’s , zijn veroveringen die tellen en die de arbeids-en loonvoorwaarden fundamenteel verbeterden.

Deze veroveringen, noch de val van de Berlijnse muur betekenen echter dat het marxisme vandaag zonder betekenis is. Zeker in het licht van de systeemcrisis, die we vooral sedert het uitbreken van de financiële crisis beleven, blijft het marxisme ons een analysekader aanreiken dat toelaat de juiste vragen te stellen.

Zonder het economisch determinisme van Marx te volgen, laat het toch toe om bepaalde ontwikkelingen van het kapitalisme beter te begrijpen, dan indien men uitsluitend vertrekt van waarden, wat de laatste decennia in de sociaal democratie gangbaar was. Een benadering die uitsluitend oog heeft voor een combinatie van de vrije markteconomie met minimale solidariteit en rechtvaardigheid schiet tekort. Zeker wanneer men zo ver gaat om zelfs het herverdelingsvraagstuk niet meer voldoende scherp te durven stellen en vooral geopteerd wordt om linkse veroveringen via de zgn. “derde weg” te stroomlijnen met de werking van de vrije markt, door bijv. activering te laten primeren op de verbetering van de sociale bescherming of door responsabilisering van sociaal zwakken te zien als een bewijs van verantwoordelijkheidszin. Inzicht in de werking van het kapitalistisch systeem en systeemkritiek moet aangemoedigd worden, zonder daarom uit te monden in een volledige verwerping van de vrije markt.

Het is niet de eerste keer dat links voor een historisch “aanpassingsmoment” staan.

Er zijn er al minstens twee van zulke historische momenten geweest en vandaag staan we aan de voor de derde aanpassingsmoment, waarbij we niet alleen trouw moeten blijven aan onze waarden maar ook oog hebben voor de werking van het kapitalistisch systeem in het kader van nieuwe uitdagingen.

De eerste aanpassing ontwikkelde zich in de jaren twintig als reactie op de Revolutie van 1917, toen de sociaaldemocratische partijen besloten om de vrijheid niet op te offeren aan de gelijkheid en dus afzagen van geweld als middel tot machtsverwerving.

De tweede grote aanpassing gebeurde na de tweede wereldoorlog waarin geleidelijk aan niet meer gestreefd werd naar een collectivisering van de productiemiddelen, maar naar sociale vooruitgang, door de uitbouw van een welvaartsstaat. Hierin werd, met de steun van sterke vakbonden, gewerkt aan een regulering van de markteconomie. De overheid kreeg een regulerende rol door een Keynesiaans economisch beleid. Er werd gestreefd naar een spreiding van de rijkdom, door een verdeling van de productiviteitswinsten, via sociale onderhandelingen en door een sterke sociale zekerheid, een progressieve fiscaliteit en goede openbare diensten. Dit kwam tot stand in de geest van de verklaring van Philadelphia( herwaardering en heroprichting van de Internationale ArbeidsOrganisatie IAO) en het sociaal pact in België.

In België ontstond zo ons sociaal overlegmodel met een grote rol voor de sociale gesprekspartners, die niet alleen over sociale kwesties onderhandelden, maar die ook een rol toebedeeld kregen in economische materies. Dit overlegmodel zorgt er vandaag voor dat we, beter dan in de meeste andere landen, beschermd zijn tegen de toename van ongelijkheden.

De laatste decennia kwam dit model onder druk door : de mondialisering en “financiarisering” van het kapitalistisch systeem, de klimaatopwarming, de fragmentering en individualisering van de maatschappij, de verschuiving in de verhoudingen tussen de “vertegenwoordigende democratie” en de “opiniedemocratie”.

Al deze ontwikkelingen vragen om een derde grote aanpassing van de sociaaldemocratische partijen.

Om te beginnen moeten ze zich — meer dan vandaag — sterker internationaal, en in de eerste plaats Europees, organiseren, zodat ze een internationaal programma en een internationale strategie kunnen voeren. Want de meeste van de nieuwe uitdagingen stellen zich op internationaal niveau.

Ten tweede zullen ze een synthese moeten maken tussen de bestaande sociaaldemocratische doctrine en de ecologie. Binnen het ABVV lanceren we niet voor niets ons “herstelplan” onder de naam “eco-solidaire relance”. Zoals in de jaren twintig een synthese werd gemaakt tussen reformisme en socialisme, moet er nu een nieuwe synthese gezocht worden waarin de verdediging van het ecosysteem en de kwaliteit van het leven samen gaan met de verdediging van tewerkstelling en de sociale zekerheid.

Want de uitdaging is groot! De klimaatopwarming leidt naar ontoelaatbare ongelijkheden. De strijd tegen deze opwarming kan een bron zijn van een “groen” kapitalisme dat aanleiding zal geven tot nieuwe ongelijkheden. Er is dus nood aan een ander groot nieuw project, een goede systeemanalyse is hierbij onontbeerlijk.

Maar de sleutelvraag hierbij is: hoe en met wie zulk roodgroen project kan gerealiseerd worden.

Rudy De Leeuw, voorzitter ABVV

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.