Mexicaanse organisaties van de civiele maatschappij werken met nieuwe technologieën

Die afstand tussen organisaties en technologie en het ontbreken van een duidelijk beleid dat het informatierecht van de burgers bevorderde, hadden tot gevolg dat er in de moderne communicatiemiddelen geen ruimte was voor de civiele organisaties. Er bestond derhalve een schromelijk tekort aan informatiespreiding, wat de burgers belette deel te nemen aan de belangrijke processen van het land.

Daartegenover hebben de nieuwe informatie- en communicatietechnologieën (ICT’s) met hun elektronisch netwerk een alternatieve wijze binnengebracht van toegang tot en van verspreiding van informatie, van discussie en van brede participatie. Hoewel sommige sectoren nog niet helemaal kunnen rekenen op de progressieve infrastructuur, toch kunnen tegenwoordig niet alleen de gevestigde organisaties, maar alle burgers, mannen en vrouwen, gebruik maken van de ICT’s om hun informatierecht uit te oefenen.

Het ontstaan van een Mexicaans elektronisch netwerk voor civiele organisaties

In het begin van de jaren negentig zagen de Mexicaanse Niet-Gouvernementele Organisaties (NGO’s) de noodzaak in te kunnen beschikken over een systeem van goedkope en efficiënte informatie en communicatie. In de loop van 1991 werden verscheidene initiatieven genomen om een gezamenlijke consensus te bereiken en om een systeem op gang te brengen dat we nu kennen als LaNeta (Het Net). Het is het eerste Mexicaanse niet-commerciële en niet-gouvernementele netwerk dat ten dienste staat van civiele organisaties. Zijn oorspronkelijke opdracht bestond erin systemen te zoeken en aan te bieden die de organisaties met elkaar verbonden via de elektronische netwerken. De meest representatieve organisaties van de Mexicaanse sociale beweging werd gevraagd zich de nodige middelen aan te schaffen: telefoon, pc’s en modems, om vervolgens aan te sluiten op het Internet. Al vlug zag men de voordelen van dit instrumentarium in en de vraag naar de producten van LaNeta breidde zich uit.

In 1994 was LaNeta voldoende uitgebouwd om lid te worden van APC (Associación para el Progreso de las Comunicaciones), een mondiaal computernetwerk dat zich speciaal ten dienste stelt van NGO’s en van personen die werken aan sociale verandering. LaNeta is het Mexicaanse netwerk van de APC.

Op dit ogenblik functioneert LaNeta als een gemeenschap van civiele organisaties en van personen die werken in o.m. de sociale, ecologische en de genderproblematiek. Zij gebruiken het Net voor hun interne communicatie, dat wil zeggen, in hun eigen organisaties en in hun contacten met andere organisaties. Ze maken gebruik van de elektronische producten om brede informatie in te winnen en om hun dagelijkse opdrachten zo efficiënt mogelijk te vervullen. Bijvoorbeeld om campagnes en publieke evenementen te coördineren, om misbruiken aan te klagen en om hun informatiemateriaal geregeld te verspreiden.

LaNeta ziet zijn voornaamste taak in het verzorgen van de verbondenheid tussen zijn leden en in het verlenen van specifieke informatie- en communicatiediensten aan alle organisaties die werken voor een authentieke verdediging van de natuur, van de mensenrechten, van de indiaanse culturen, van een evenwichtig genderbeleid, van een duurzame ontwikkeling en van de vrede.

De organisaties gebruiken de nieuwe ICT’s

Sedert 1991 maken dus honderden Mexicaanse organisaties gebruik van de elektronische informatienetwerken. Zij kennen in het algemeen de diverse diensten van Internet; toch zijn er enkele diensten die voor hun activiteiten bijzonder belangrijk zijn: het gebruik maken van e-mail, van elektronische listings en van elektronische conferenties, ook bekend als debatgroepen. Sinds kort is de aantrekkingskracht van deze conferenties overschaduwd door andere diensten aangeboden door het World Wide Web: bv. de mogelijkheid van grotere letters waarvan het gebruik klaarblijkelijk comfortabeler is.

Op dit ogenblik richten de civiele organisaties bijscholingsprogramma’s in om de ICT’s meer doelmatig te leren gebruiken. Het moet gezegd dat de toegang tot pc’s, modems en telefoonlijnen moeilijk blijft, vooral in de rurale streken van het land, wat een zware handicap is voor het veralgemenen van de kennis. Zeer dikwijls zijn het in een organisatie één of twee personen die de nodige kennis bezitten en die als taak hebben deze technologie te hanteren. Gelukkig beschikken de meeste organisaties over een betere technische infrastructuur, zodat ervaringen uitgewisseld en gezamenlijke methodes en aangepaste vormen uitgewerkt kunnen worden, wat ten goede komt aan de kwaliteit van de informatiestroom.

In de bijscholing is de veiligheid van het werken met Internet een van de voornaamste aspecten. Verscheidene organisaties hebben in hun burelen per brief, per telefoon of per e-mail bedreigingen gekregen en zijn genoodzaakt om beveiligingssystemen te gebruiken. Ze verzenden gecodeerde berichten die bij ontvangst enkel met de hulp van een specifiek programma ontcijferd kunnen worden. Zo komt men langzamerhand tot een grotere veiligheid in de informatiezending.

De nieuwe technologieën bieden voordelen aan de civiele maatschappij

De burgerparticipatie via de elektronische netwerken gaat vooruit, bijna onafhankelijk van de logica en van de ritmes van de technologie- en informatiemarkt die vooral in de rijke landen invloed uitoefenen. De organisaties hebben processen van samenwerking en van informatie-uitwisseling ontworpen die gebruik maken van de technologische vooruitgang (die zich ontwikkelt volgens een commerciële logica), maar ze hebben zich deze technologieën eigen gemaakt volgens hun specifieke logica. De karakteristieken die over het algemeen het milieu van de civiele cyberorganisaties kenmerken zijn: samenwerking - ver van elke wedijver -; collectieve participatie; uitwisseling van informatie voor gezamenlijke acties; ontwikkeling van open en horizontale relaties tussen organisaties en netwerken.

Het gebruik van de nieuwe elektronische instrumenten heeft heel wat voordelen meegebracht voor het werk van de Mexicaanse civiele organisaties. Het heeft de horizontale communicatie en besluitvorming vergemakkelijkt, ook al zijn de leden over het land verspreid. Dat is belangrijk, omdat veel organisaties zich op ver verwijderde plaatsen bevinden en zich niet kunnen permitteren duizenden kilometer te reizen om elkaar voor overleg te ontmoeten.

Anderzijds krijgt de taak van de netwerken steeds meer gewicht in de Mexicaanse sociale sector - en daarvoor is een voortdurende coördinatie noodzakelijk. De nieuwe informatietechnologieën maken het mogelijk sneller op te roepen tot de gezamenlijke activiteiten, ze sneller door te voeren en ze beter te analyseren.

Zo komen de organisaties ertoe door de verspreiding van hun elektronische informatie een zeer divers publiek te bereiken. Dankzij de ICT’s moeten de organisaties voor de verspreiding van hun werkproducten niet langer een beroep doen op tussenpersonen of informatieagentschappen. Met een beperkte technologische kennis kunnen de organisaties informatie op het net plaatsen en ze zodoende in circulatie brengen. Daardoor kan iedereen informatie uit de eerste hand ontvangen, zonder de censuur die de meeste massamedia beheerst. Dat geldt vooral voor thema’s zoals de mensenrechten of de oorlog in Chiapas. Meer in het algemeen komt er veel informatie die analyse mogelijk maakt; informatie over het aanklagen van wantoestanden; informatie over de dagelijkse activiteiten van de organisaties: persconferenties, voorstellingen, oproepen tot solidariteit en berichten enz. Zo bijvoorbeeld plaatst LaNeta wekelijks tussen 30 en 50 uitnodigingen om deel te nemen aan diverse activiteiten, niet alleen in Mexico-city, maar ook in de verscheidene regio’s van het land.

De elektronische informatiediensten hebben ook een nieuwe communicatievorm geschapen tussen de organisaties en de mensen die geïnteresseerd zijn in bepaalde thema’s. Onder personen die bepaalde acties of evenementen op regionaal of nationaal vlak coördineren worden de ervaringen uitgewisseld zonder dat ze elkaar persoonlijk kennen. Ze zijn blij verrast als ze elkaar later ontmoeten. Daarna ontwikkelen er zich gewoonlijk hartelijke relaties waarbij men nu eens de elektronische weg gebruikt en dan weer elkaar persoonlijk ontmoet. Zo ontstaat een nieuwe vorm van communicatie. Men kan rustig zeggen dat de informatietechnologieën de relaties in de Mexicaanse sociale beweging helpen versterken.

Het is bekend dat het Internet in de Verenigde Staten als project ontstaan is in volle Koude Oorlog. Op dit ogenblik vervullen de bewegingen tegen de oorlog en voor de vrede een belangrijke taak in de virtuele ruimte van Mexico. Talrijk zijn de acties via Internet om de oorlog in Chiapas te stoppen en om de indiaanse gemeenschappen te ondersteunen. Getuige daarvan zijn de ‘Web sites’, niet alleen gevestigd in Mexico, maar in verscheidene landen; de tientallen ‘mailing lists’; en bovenal de voortdurende en efficiënte stroom van e-mail tussen de organisaties die trachten de oorlog te stoppen en de mensenrechten te verdedigen. Een voorbeeld daarvan is de ‘mailing list’ van ‘Enlace civil’ (civiele band), een organisatie die de ontwikkeling steunt van de gemeenschappen in de diverse regio’s van de staat Chiapas. Op dit moment telt die mailing list 1527 abonnees in de hele wereld. De lijst verstuurt gemiddeld 3 à 4 berichten per week over de situatie in de gemeenschappen. Dat gemiddelde stijgt gevoelig wanneer de toestand van de regio verscherpt wordt wegens moorden, bedreigingen of andere noodgevallen.

Andere Mexicaanse groepen die voordeel gehaald hebben uit de ICT’s zijn de vrouwenorganisaties en de verenigingen die ijveren voor het eerbiedigen van lesbische en homogemeenschappen. Verscheidene van die organisaties hebben aan bekendheid gewonnen door aanwezig te zijn in de elektronische informatiesystemen en door eraan mee te werken. Lesbiennes en homo’s vonden in de ICT’s een ruimte om elkaar te erkennen en om hun activiteiten en projecten bekend te maken. Dat alles is in Mexico nog altijd vrij moeilijk. De vrouwenbewegingen maken gebruik van de elektronische instrumenten voor hun dagelijks functioneren, ondanks de gebrekkige infrastructuur en de conservatieve opvattingen op het vlak van de technische vorming. Momenteel worden er allerhande steun- en leermaterialen ter beschikking gesteld door en voor vrouwen en worden er diverse initiatieven genomen voor een gelijkwaardige participatie op het Internet.

Veel productieve organisaties hebben voordeel gehaald uit het gebruik van de elektronische netwerken. De koffietelers bijvoorbeeld checken dagelijks de koffieprijzen ‘on line’. Andere organisaties, zoals de artisanale, maken hun producten bekend in de verscheidene diensten van het net, waardoor ze betere prijzen en een ruimere kopersmarkt verwerven. Er blijft echter het probleem van het versturen van de koopwaar en van de betaling ervan. De elektronische handel waarbij betaald wordt met bankkaarten, zoals die bestaat in verscheidene Europese en Noord-Amerikaanse landen is nog ver af voor de artisanale en boerenorganisaties van Mexico.

Zelfs de indiaanse groepen gebruiken de elektronische netwerken. Bijvoorbeeld het Informatienetwerk voor Indiaanse Organisaties dat reeds drie jaar in werking is. Het netwerk beoogt informatie van de indiaanse organisaties op het Internet te brengen, de groepen te leren hoe ze met het systeem moeten omgaan en een bladzijde op het Internet te verzorgen met informatie van en voor deze organisaties. Op diezelfde site hebben verscheidene organisaties reeds hun eigen webpagina. Twintig organisaties maken deel uit van het netwerk en vele andere maken gebruik van de berichtenruimte waarin dagelijks informatie verspreid wordt. Deze berichtenruimte heeft een internationale sectie waarin informatie verschijnt van indiaanse groepen van heel Latijns-Amerika. Het aantal organisaties en gemeenschappen die informatie zenden naar deze sectie groeit elke maand. Door zich de elektronische netwerken toe te eigenen bereikten die organisaties verscheidene doeleinden: de communicatiekosten werden lager; ze kunnen in verbinding treden met andere organisaties en individuen van diverse culturen en plaatsen; ze kunnen de problemen van hun streek - bv. schendingen van de mensenrechten - aanklagen en bekendmaken; ze kunnen de commercialisering van hun producten vergemakkelijken en hebben toegang tot de informatie die op het Internet circuleert, bv. over mogelijke financieringsbronnen.

De milieuorganisaties, de vredesbewegingen, de mensenrechtenorganisaties en andere hebben ook de mogelijkheden van het publieke debat langs elektronische weg gepromoveerd. In LaNeta bestaat er bv. een project dat ‘Emisiones: Espacio Virtual’ heet waarin debat en informatie-uitwisseling on line en van persoon tot persoon gecombineerd worden. In dat initiatief zijn diverse ecologische en gezondheidsorganisaties verenigd om actie te voeren tegen de vervuilende stoffen die in de Mexicaanse Republiek worden uitgestoten, niet het minst in de noordelijke grenszone waar de vreemde industrieën sterk vertegenwoordigd zijn. De organisaties verspreiden informatie over hun gemeenschappen, bijvoorbeeld over de recente gevallen van zware vergiftiging van kinderen door lood, uitgestoten door diverse industrieën. Die informatie wordt voorgesteld in een wekelijkse nieuwsrubriek die bekend is bij de verscheidene sectoren van de bevolking. Er bestaan ook dagelijkse nieuwsrubrieken en databanken van organisaties en personen die tegen de vervuiling ageren. Zo ontstaat bijna vanzelf een ‘mailing list’ voor discussie. Op geregelde tijdstippen worden ontmoetingen georganiseerd om de relaties te versterken, om het initiatief te evalueren en om de gezamenlijke informatie- en communicatie-inspanningen te coördineren die gericht zijn op de verdediging van de gemeenschappen en van hun omgeving.

Ziedaar enkele voorbeelden die we in de Mexicaanse Republiek aantreffen. We erkennen dat in Mexico de meerderheid van de bevolking zeker niet de mogelijkheid heeft om via Internet te communiceren; sterker nog: de grote meerderheid heeft geen telefoon of beschikt zelfs niet over elektrische verlichting. Het klinkt paradoxaal, maar we zijn ervan overtuigd dat de ICT’s veel kunnen bijdragen in de strijd voor betere levensomstandigheden van de hele bevolking. Er bestaan momenteel veel netwerken die in het bereik van de organisaties liggen en hun tot nut kunnen zijn. Dat is de reden waarom LaNeta de ruimte van de elektronische netwerken promoot en in het bereik van de organisaties brengt als een alternatieve weg om het informatierecht in de praktijk om te zetten. LaNeta zet zich in om de kring van de stilte die zovele Mexicaanse mannen en vrouwen gevangen hield, te doorbreken. Het tracht de mondigheid te vergroten van de indiaanse groepen, van de vrouwenbewegingen, van de vakbonden, van de kinderen, van de groepen lesbiennes en homo’s en van elke burger die wenst te participeren in de besluitvorming van de gemeenschap en van de natie. Het is een breed initiatief van de meest diverse organisaties die eisen dat het recht op informatie, op communicatie en op technologie een concrete realiteit wordt en die bereid zijn daarvoor de nodige inspanningen te leveren.

De auteur is coördinatrice voor het informatiebeleid van het programma LaNeta in Mexico. De bijdrage is uit het Spaans vertaald door Bob Hendrickx.