Michael Amaladoss: 'De westerse kerk luistert niet'

In een collegezaal van de Leuvense faculteit van Godgeleerdheid hield de Indiase missioloog Michael Amaladoss in december van vorig jaar een lezing. De zaal zat vol met studenten uit Azië, Afrika en de Verenigde Staten. Zo te zien is er geen belangstelling van Vlaamse godsdienstwetenschappers. De enige Vlamingen in de zaal zijn enkele witgrijze professoren theologie op de eerste rijen. Na de lezing en vóór de koffie is er tijd voor enkele vragen. Daarbij werpt de enige vrouwelijke (en nog jonge) prof aan de spreker op: ‘U hebt het zo mooi over interreligieuze dialoog in Azië. Maar is dat in de praktijk wel haalbaar?’ Amaladoss drukt zijn bril even omhoog, schudt met zijn linkermouw en kucht. Met een fijne glimlach kijkt hij de theologe en daarna het publiek aan: ‘Ik weet niet of het haalbaar is. Maar het is een noodzaak. Vooral voor ons, als christenen.’ Tijdens de koffiepauze wordt de kleine 61-jarige man nauwelijks aangesproken door de theologische keurvorsten. Hij drinkt zijn koffie omringd door studenten. Daarvan schijnt hij te genieten. Als hij zijn kopje koffie wegzet, stel ik hem een interview voor in Brussel waar hij een tweetal weken nog te gast zou zijn in het instituut Lumen Vitae. ‘No problem,’ zegt hij.

Beste collega

Tien dagen later verloopt het eerste uur van het interview eerder stroef. Amaladoss praat snel, kijkt vriendelijk en houdt zich op de academische vlakte. Het wordt pas een gesprek als ik hem herinner aan de vraag van de Leuvense theologe. Hij lacht verontschuldigend: ‘De Europese theologen schijnen veel meer bezig te zijn met het dialogeren met andere theologen, met filosofen en mensen van dat slag. Terwijl de gewone mensen met hun problemen hen ontgaan. Dogma’s, sacramenten, theologie… dan zijn problemen voor goed geïnstalleerde, rijke burgers. Dat zijn geen problemen voor armen. Mensen willen eerst leven, een job vinden, een opvoeding geven aan hun kinderen. Theologie dient niet op de eerste plaats om het leven gezellig te maken voor rijke, individuele burgers, maar wel om een levensechte kerkgemeenschap op te bouwen.’

Maakt het dan verschil uit of wij van Christus zijn of van de Boeddha?’

Waarom zouden wij hen met elkaar moeten vergelijken?

Uzelf wijdde een groot deel van uw leven aan Christus.

Dat is mijn keuze. Ik moet toch niet zitten piekeren of maagpijn krijgen van de vraag of hij beter is dan de Boeddha?

U hebt redenen om vooral in Christus te geloven?

Jazeker, al valt dat moeilijk uit te leggen. Ik hoefde daarvoor geen vergelijkende studie te maken. Ik zeg eenvoudigweg: dit zie ik in Jezus Christus, ik volg hem en voel niet de behoefte om te zeggen of die keuze verkeerd of juist is.

Gelovigen zijn ervan overtuigd dat hun geloof dichter bij de waarheid staat dan dat van anderen?

Die idee moeten zij loslaten.

Interreligieuze dialoog

Zo voert Amaladoss mij naar zijn sterkste terrein, dat van de dialoog tussen de godsdiensten. Hoe overtuigd christen hij ook is, fier kan hij niet zijn op de manier waarop zijn eigen, katholieke kerk die dialoog voert. Amaladoss: ‘Er wordt door de Westerse kerk niet geluisterd. Als er Europese theologen naar Azië komen, schijnen die reeds alles te weten. Zij luisteren niet naar ons. Zij komen vertellen wat John die of die en Paul die of die eeuwen geleden geschreven hebben en besluiten dat Aziaten hetzelfde behoren te denken. Dat is onzin.’ Hetzelfde onbehagen voelt hij rond de dialoog van de kerk met de moderne cultuur: ‘Men spreekt van een nieuwe evangelisering alsof christenen aan de nieuwe tijden alleen maar hun waarheid moeten toevoegen. Alsof christenen niets te leren hebben van de huidige cultuur en samenleving.’

En u hoopt op de interreligieuze dialoog in Azië tussen hindoes, christenen en moslims?

Als christenen en hindoes samen zijn, kunnen zij spreken over hun ervaringen met God. Zij kunnen elkaar vertellen hoe zij de invloed van de afgoden in hun levens trachten te weerstaan. Zeg mij niet dat de profetische taal het handelsmerk van de christelijke boodschap is! Profetie heeft te maken met de geest. Die geest roept op tot bekering en die bekering is niet gebonden aan de religies.

Het christendom zou bijvoorbeeld een profetische boodschap hebben voor hindoes als het gaat om het kastenstelsel?

Zeker, maar vergeet niet dat wij niet de eersten zijn die dat zeggen. Hindoes zeiden dat al veel vroeger dan wij. Boeddha zei het. Wij hebben een hele traditie van heilige mensen die gestreden hebben tegen het kastenstelsel. Mahatma Gandhi bijvoorbeeld. Wat stellen wij spijtig genoeg vast? Dat het kastenstelsel levendiger dan ooit aanwezig is binnen de kerk. Het is nogal moeilijk om dan anderen met de vinger te wijzen.

Laten we beginnen met onszelf te bekeren.

Ja. Laten we beginnen met de priesters, de bisschoppen en de religieuzen.

Het laatste oordeel

De terughoudendheid van de academicus is uit de spreekkamer verdwenen. Vóór mij zit een vrijmoedige Indiase christen.

U bent christen in een land met een immense rijkdom aan spirituele tradities?

Zo gaat het leven. Je groeit op in een familie met haar eigen waarden, zaken die je mettertijd ook zelf waardevol vindt. Dat een meerderheid in iets anders gelooft, doet er niet toe. Wie vasthoudt aan een sterke boodschap, kan ook als enkeling vruchtbaar zijn. Hindoes en boeddhisten dragen ook fundamentele waarden aan. Ik voel mij evengoed thuis in het hindoeïsme. Het is de godsdienst van mijn voorouders. Waarom zou ik mijn wortels doorsnijden? Jezus riep mensen niet op om hun godsdienst te verlaten en zich bij zijn kerk te voegen. Hij predikte de bekering van het egoïsme. Heb je zieken bezocht? Heb je naakten gekleed? Ontmoette je gevangenen? Dat waren zijn belangrijkste uitdagingen.

Wie is de God van Jezus Christus voor u?

Er is iemand, er is iets dat mij gaande houdt. Iets dat ik niet uit mezelf heb. Noem dit geen mystiek, maar ik voel concreet aan dat ik word voortgestuwd, daar waar ik soms zelf liever zou willen opgeven. In de lijn van onze ordestichter, Ignatius van Loyola, wil ik God vinden in alles en allen. Alles begrijpen vanuit God. God is met ons, God is in ons. Wie van mensen houdt, houdt van God. Met hindoes, met boeddhisten kan ik over die ervaring spreken. Ik heb hen niet te vertellen wat God van hen verlangt. Dat is de zaak van hun hart, van hun leven.