Microkrediet is een melkkoe voor banken

Iedere zichzelf respecterende bank zit tegenwoordig in microkrediet. Maar banken en fondsen rekenen, via lokale tussenpersonen, woekerrentes van soms wel 200 procent, zelfs op de kleinste leningen. Dat zegt Hugh Sinclair, voormalig investeringsbankier, in zijn nieuwe boek ‘Confessions of a Microfinance Heretic’ (‘Bekentenissen van een microkredietketter’).

Microkrediet is “gekaapt door profiteurs”, zegt hij . “De hele sector is niet slecht, noch is het hele basismodel fout”, zegt hij, maar wel geeft het grootste gedeelte van de banken en fondsen helemaal niet om armoedebestrijding. Het is vooral een melkkoe.

Schuldspiraal

Sinclair werkte voor verschillende microkredietfondsen in landen als Mexico, Mongolië, Nigeria en Mozambique. “Het viel me op dat de armen er in de praktijk niet beter van leken te worden, ook al hadden ze een bloeiende sector van 70 miljard dollar aan hun zijde”, zegt hij. “Exorbitant hoge rentes dreven debiteuren in een eindeloze schuldspiraal. Agressieve incassopraktijken leidden in bepaalde gevallen tot prostitutie, kinderarbeid, zelfmoord en nationale opstanden tegen de microkredietgemeenschap.”

Vergelijkbare kritiek komt uit de hoek van Counter Balance, een Europese coalitie van ngo’s die zich vooral richt op het beleid van de Europese Investeringsbank (EIB). De nichemarkt, die opgezet is om de armsten te helpen, is een miljardenbusiness geworden en ook de EIB doet daar volop aan mee. “In plaats van armen helpen is de benadering nu omgedraaid: hoe kun je aan ze verdienen”, zegt Valerio Carboni, een Italiaanse econoom die er onlangs voor de coalitie een rapport over schreef.

Voor de EIB is het nog steeds maar een fractie van het totale budget, maar het gaat al wel om zo’n 880 miljoen euro die sinds 2003 in microkredieten is gestoken. “Het gemiddelde contract wordt steeds groter en zal naar verwachting tussen de 10 en 50 miljoen dollar (8 tot 40 miljoen euro) bedragen. Er vallen tegenwoordig veel verschillende financiële diensten onder, van microverzekeringen tot mobiel bankieren.”

Obstakel

Het helpt mensen daardoor niet meer om, door eigen middelen te mobiliseren en lokale structuren te verstevigen, zelfstandiger te worden. “Het wordt in sommige gevallen juist een obstakel voor ontwikkeling van de armsten omdat het ze in de speculatieve marktdynamiek trekt en ze op een nieuwe manier afhankelijk maakt van internationale financiers.”

Volgens Carboni geldt dit voor microkrediet in het algemeen, en als het gaat om de EIB mist hij vooral strategie en visie. “De EIB volgt alleen maar de markt”, zegt hij. En in landen waar beperkte kapitaalmarkten zijn “doet de EIB slechts aan investeringsprojecten in plaats van uitreiken naar de armen.” Bovendien: “De ketens van accountability zijn lang en ondoorzichtig, en het portfoliomanagement is onvoldoende.”

Er is weinig regulering in de sector, schrijft Sinclair in zijn boek. “De uiteindelijke investeerders worden in de praktijk niet beschermd en hebben maar beperkte informatie over waar hun fondsen voor worden gebruikt.”

Op het boek van Sinclair hebben de financiële bedrijven niet gereageerd, maar na het rapport van Carboni heeft de EIB verklaard dat ze “het probleem van het gebrek aan gestandaardiseerde sociale effectmetingen erkent.” Wel heeft de EIB daar volgens de verklaring aan gewerkt, via een coalitie genaamd Social Performance Task Force, die het sociale effect van microkredieten wil verbeteren.