Middenveld essentieel in Europees mensenrechtenbeleid

De wereld wacht op “change” in het mensenrechtenbeleid van Europa. Die verandering kan er komen met medewerking van lokale organisaties. Minister van Buitenlandse Zaken Steven Vanackere had zich voor zijn openingsspeech op het EU- NGO Forum over mensenrechten in Brussel laten inspireren door het optimisme van de Amerikaanse president Obama. 
Op de jaarlijkse bijeenkomst van het Forum komen 150 vertegenwoordigers van niet-gouvernementele organisaties uit de hele wereld samen met afgevaardigden van de Europese instellingen en lidstaten. Het thema van dit jaar is het mensenrechtenbeleid van de Europese Unie en de veranderingen die het Verdrag van Lissabon daarin aanbrengt.
Op het programma van de conferentie staan vier workshops, waarin het beleid van de EU betreffende vier onderwerpen geëvalueerd wordt. De werkpunten  zijn de strijd tegen de doodstraf, de bevordering en de bescherming van economische, sociale en culturele rechten, de betrekkingen met regionale mensenrechtenmechanismen binnen en buiten Europa en de coherentie tussen het intern en het extern EU-beleid op het gebied van mensenrechten. Daarna zullen de deelnemers van het seminarie adviezen formuleren die passen  binnen het nieuwe raamwerk van het Verdrag van Lissabon.

Mensenrechten mainstreamen

Vanackere toonde zich tevreden dat het Forum in Brussel plaatsvindt omdat het bewijst dat België het mensenrechtenbeleid als een essentieel deel van haar Europese  voorzitterschap beschouwt. Hij noemde de strijd tegen de doodstraf een “absolute prioriteit’” voor België en benadrukte dat het de onmiddellijke taak van België is om de instituties opgericht door het Verdrag van Lissabon efficiënt te helpen structureren. Ook Heather Grabble, Directeur van de mensenrechtenorganisatie Open Maatschappij Instituut in Brussel, vindt dat we op een scharnierpunt gekomen zijn in de geschiedenis van de Europese Unie.

Onder het Belgische voorzitterschap zal het raamwerk  gevormd worden waarin  de Europese Unie de volgende jaren zal werken. Mensenrechten moeten daarin  “een mainstream aandachtspunt” zijn. 
De bedoeling van de conferentie is om concrete maatregelen te ontwikkelen, aangepast aan lokale en regionale omstandigheden. ‘De impact van Europa moet positief voelbaar zijn op het terrein,’ zei Vanackere.   De voorstellen zullen worden uitgewerkt  door de Europese Dienst voor Externe Actie, die eind vorig jaar volgens het Verdrag van Lissabon is opgericht. Die dienst functioneert als een buitenlands ministerie en een diplomatiek korps voor de EU. Het wordt geleid door de Hoge vertegenwoordiger voor Buitenlandse Zaken en Veiligheidsbeleid (HR), Catherine Ashton, en moet het  buitenlands en defensiebeleid van de EU richting geven.  Het is wel de Raad van Algemene Zaken en Externe Betrekkingen (RAZEB), bestaande uit de ministers van buitenlandse zaken, defensie en/of ontwikkelingssamenwerking van de lidstaten, die de uiteindelijke beslissing neemt over beleidsmaatregelen.

Vleugels en landingsgestel

Alle sprekers waren het eens over de essentiële rol van de civiele maatschappij, de lokale organisaties. Want hun ervaring uit eerste hand is nodig om een flexibel officieel beleid op te kunnen maken. Zoals minister Vanackere het uitdrukte: ‘Het mensenrechtenbeleid heeft niet alleen vleugels nodig, maar ook een landingsgestel’. Heather Grabble duidde op de dubbele waarde van de burgermaatschappij voor de EU: het kan het Europese beleid verdiepen door ideeën van op het terrein en het zet ook de EU aan tot actie in de domeinen waar dat dringend nodig is.
Grabble zette zelf in haar toespraak ook aan tot actie. ‘Het wordt tijd dat de EU zich niet langer defensief, maar proactief opstelt,’ pleitte ze. ‘Maar om initiatief te kunnen nemen moet ze wel eerst met één stem leren spreken.’
Een coherent beleid dat rekening houdt met de noden van de verschillende gemeenschappen kan er volgens haar alleen komen door de gespecialiseerde informatie van de civiele organisaties. De experten van nieuwe instellingen zoals de Europese Dienst voor Externe Actie moeten voor de EU-beleidsvorming rekening houden met hun adviezen. Ook HR Catherine Ashton gaf in een videoboodschap aan dat de aanpak van de EU gevormd moet worden van onder af aan.
De conclusies van het seminarie worden morgen bekendgemaakt.