Migranten in Japan op de schopstoel

Mundo de Alegria (Wereld van Blijdschap) heet de overvolle school in Hamamatsu. In sommige lessen spreken de leerkrachten Spaans of Portugees, en dat vinden de Latijns-Amerikaanse migranten in en rond de stad fantastisch. 120 kinderen zijn er nu ingeschreven.

Maar Masami Matsumoto, de vrouw die de school in 2002 opzette en erin slaagde de instelling officieel erkend te krijgen, moet nog elke dag vechten om haar school draaiend te houden. “We zitten financieel in diepe problemen, ik weet niet hoe lang we het nog uitzingen.”

Scholen als de Mundo de Alegria kunnen migrantenkinderen helpen een betere plaats te veroveren in de Japanse samenleving. Tot voor kort leek dat geen bekommernis van de Japanse overheid. Nog niet zo lang geleden weigerde het Japanse ministerie scholen van Koreaanse of Latijns-Amerikaanse inwijkelingen te erkennen. Een diploma van die scholen gaf geen toegang tot de Japanse universiteiten, en dus moesten alle afgestudeerden vrede nemen met andere opleidingen en de minder hoge functies waar die op uitgeven.

De problemen die de scholen voor kinderen van migranten ondervinden, zijn symptomatisch voor de moeilijkheden waarmee migranten in Japan nog altijd worden geconfronteerd. In sommige steden met grote aantallen vreemdelingen hebben inwijkelingen het extra moeilijk.

Hamamatsu, een industriestad 230 kilometer ten westen van Tokio, is zo’n plaats. Ongeveer 30.000 van de 810.000 inwoners van de stad komen uit het buitenland, een aandeel dat veel hoger ligt dan het nationale gemiddelde van 1,6 procent. In Hamamatsu worden veel auto-onderdelen, muziekinstrumenten en elektronica gemaakt. De stad kan zo weinig doen voor de inwijkelingen die in de bedrijven het zware werk opknappen, dat burgemeester Yasuyuki Kitawaki de regering in Tokio de mantel begint uit te vegen.

“Studies geven aan dat steeds meer migranten voorgoed in Japan willen blijven. We hebben met aandrang hulp gevraagd aan de regering om die mensen beter te begeleiden, maar dat haalt niets uit.” Volgens Kitawaki moet Tokio onder meer geld vrijmaken voor scholen waar les gegeven wordt in de talen van de migranten. Dat zou het aantal voortijdige schoolverlaters verminderen. Migranten zouden volgens de burgemeester ook moeten kunnen rekenen op een ziekteverzekering en goedkope huisvesting. Kitawaki waarschuwt voor meer geweld en andere sociale problemen als Japan niet snel meer onderneemt voor de integratie van migranten.

Maar de Nikkei, de Latijns-Amerikaanse nakomelingen van Japanners die vorige eeuw emigreerden naar Zuid-Amerika, zijn niet geliefd in Japan. Eind vorig jaar verstrengde Tokio de regels voor de immigratie van Nikkei nog, na de moord op een zevenjarig meisje in Hirosjima. De dader was een Peruaan van Japanse afstamming.

Demografisch gezien kan Japan niet zonder inwijkelingen. De Japanse bevolking krimpt en wordt ouder. In 2005 stierven er in Japen 10.000 mensen meer dan er kinderen werden geboren. Volgens sommige prognoses leven er tegen 2050 nog maar 100 miljoen mensen in Japan.

Japan wil zijn grenzen daarom verder open zetten. Tara Kono, de Japanse vice-minister van Jusitie, zei vorige week dat vreemdelingen in de toekomst misschien wel drie procent van de bevolking zullen uitmaken. Om de integratie van die nieuwkomers te bevorderen, overweegt Kono om goede kennis van het Japans als voorwaarde te stellen.

Beleidsmakers in Oizumi, een industriestadje in het noorden van Japan waar buitenlanders al een vijfde van de bevolking uitmaken, waarschuwen dat dit niet volstaat. “Kennis van het Japans is belangrijk,” zegt Hiroe Kato, een bestuurder van Oizumi. “Maar belangrijker is ervoor te zorgen dat de migranten de Japanse samenlevingsregels respecteren.” Matsomoto gaat nog veel verder. Zij vindt dat Tokio de Japanners moet leren buitenlanders als gelijkwaardige medeburgers te accepteren. (PD)