"Migranten zijn slachtoffers, geen criminelen"

“De Mexicaanse regering begint te reageren”, zegt Leticia Calderón, hoogleraar aan het particuliere Onderzoeksinstituut ‘Dr. José María Luís Mora’. “De plaatselijke autoriteiten reageren op hun beurt daar weer op.”

Bendes

Volgens schattingen van niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) trekken jaarlijks zo’n  500.000 migranten uit Centraal en Zuid-Amerika door Mexico, in een poging te Verenigde Staten te bereiken. 

Onderweg lopen ze grote risico’s: willekeurige arrestatie, afpersing, beroving, verkrachting, ontvoering en moord. Volgens de Nationale Mensenrechtencommissie, een overheidsinstantie, werden in 2010 ongeveer 20.000 migranten ontvoerd.
De daders zijn jongerenbendes en de georganiseerde misdaad, maar ook de corruptie politie en andere overheidsfunctionarissen.

Mensenrechtenactivisten en academici dringen er al langer bij de autoriteiten op aan om maatregelen te nemen. Ze willen dat de rechten van migranten zonder papieren worden gewaarborgd.

“De zaak staat nu in de spotlights. Er kan in ieder geval niet meer ontkend worden dat dit gebeurt”, zegt Fabienne Venet, directeur van het Instituut voor de Verspreiding van Migratiestudies (Inedim). “We willen dat er programma’s komen die migranten beschermen. En onderzoek naar de misdrijven en actie van justitie.”

Oplopende spanningen

Hoewel de gevaren voor migranten zonder papieren niet nieuw zijn, zorgden twee incidenten vorig jaar voor extra aandacht voor de kwestie. Op een afgelegen ranch in de Noordoost-Mexicaanse staat Tamaulipas werden in augustus 72 migranten vermoord. De autoriteiten gaven de schuld aan Los Zetas, een criminele organisatie die bekend staat om zijn ontvoeringen van migranten.

In december werden vijftig migranten ontvoerd in de zuidelijke Mexicaanse staat Oaxaca. Zij zijn sindsdien vermist. 

Deze incidenten en de klachten en eisen van de regeringen van Guatemala, El Salvador en Honduras, hebben ervoor gezorgd dat de regering van de conservatieve president Felipe Calderón diplomatieke stappen moest zetten om de oplopende spanning onder controle te houden.

Na het bloedbad in Tamaulipas lanceerde de Mexicaanse overheid een strategie om ontvoeringen tegen te gaan. Er kwam ondermeer een kaart waarop de gevaarlijkste gebieden op de route naar het noorden werden ingetekend. Ook wil de overheid sneller onderzoek naar ontvoeringen, tracering van losgeldbetalingen en hulp voor slachtoffers. 

Criminelen

De Mexicaanse en Hondurese autoriteiten zetten daarnaast op hoog niveau een veiligheidsgroep op die immigratiekwesties moet aanpakken. Sinds december debatteert het Mexicaanse Congres over een migratiewet waarin het recht van migranten zonder papieren op onderwijs, gezondheidszorg en rechtspraak wordt geregeld. 

Expert constateren echter dat er in de praktijk nog weinig verschil te merken is. “Het heersende beeld van immigratie als een veiligheidsprobleem baart ons zorgen”, zegt Manuel Castillo, academicus aan El Colegio de México, een instelling gespecialiseerd in sociale en menswetenschappen. “Migranten worden gezien als criminelen, in plaats van als slachtoffers van criminelen. Dat moet veranderen.”

“De veranderingen zullen impact krijgen”, zegt Leticia Calderón. “De wet, die opgesteld is door academici en overheidsfunctionarissen, zal ervoor zorgen dat de overheid moet reageren.”