Militairen en drugs doen landconflict in Honduras herleven

Het geweld in de vruchtbare vallei van Bajo Aguán, in het noordoosten van het land, nam toe in de tweede helft van deze maand. Veertien mensen werden er vermoord, onder hen de leiders van de boerenorganisaties Movimiento Auténtico de Reivindicación Campesina (Marca) en Movimiento Unificado Campesino del Aguán (Muca).

Secundino Ruíz Vallecillo, voorzitter van de Marca, werd op 20 augustus geëxecuteerd toen hij geld van de bank haalde om landarbeiders te betalen. Een dag later werden Pedro Salgado, ondervoorzitter van de Muca, en zijn vrouw Reyna Mejía doodgeschoten in hun huis.
De moorden, wellicht het werk van huurmoordenaars, vonden plaats op een moment dat de overheid duizend militairen en politieagenten naar de zone stuurde. Bij deze operatie, Xatruch II genaamd, vinden onder meer strenge wegcontroles plaats.

Drugsmaffia’s

Voor beide moorden tast de overheid in het duister. Voor het Platform voor de Strijd voor Mensenrechten, dat verscheidene burgerorganisaties groepeert, is het probleem van Bajo Aguán zo complex dat “zelfs de staat in de val kan lopen van een structuur van doodseskaders in dienst van de grootgrondbezitters”, zegt woordvoerder Andrés Pavón.

Socioloog Eugenio Sosa, die de regio bezocht, ziet nog geen aanwijzingen dat er paramilitairen aan het werk zijn in dienst van de overheid, zoals in de jaren tachtig, maar “men maakt wel gebruik van de drugsmaffia’s voor wie het, als het op zaken doen aankomt, niets uitmaakt met wie ze akkoorden sluiten.”

Het landconflict in Honduras is niet nieuw. Het flakkert alleen steeds weer op, en deze keer met meer geweld door de aanwezigheid van actoren die niets met de betrokken partijen te maken hebben, zegt Sosa. In de regio “heeft de staat altijd zwak gestaan tegenover deze problemen.”

Concentratie van landeigendom

Voor de gepensioneerde kolonel Agustín Avelar “kan de aanwezigheid van leger en politie alleen het conflict niet oplossen, aangezien daar integrale oplossingen nodig zijn van de staat. In die zone is het conflict tot een crisis uitgegroeid, en als men die niet onder controle krijgt dan is er geen weg terug. Dan kan alles gebeuren.”

Het landconflict luwde enigszins een halve eeuw geleden toen men meer dan 400.000 hectare grond herverdeelde. Maar dat remde de concentratie van landeigendom niet af, een proces dat de laatste twintig jaar versnelde.

Men schat dat 126.000 boerenfamilies geen toegang hebben tot land of permanent werk.
De rechtse regering van Porfirio Lobo is onderhandelingen gestart maar het recente geweld “kan alles in de war sturen omdat de grootgrondbezitters geen signalen geven dat ze toegevingen zullen doen”, zegt Sosa.

Venezuela en Nicaragua

In Bajo Aguán was de regering net van plan bijna 4000 hectare te overhandigen aan boeren van de organisaties Marca, Muca en Rigores na een akkoord met magnaat Miguel Facussé, de belangrijkste grootgrondbezitter van de regio. Aan het akkoord waren achttien maanden onderhandelen voorafgegaan.

Facussé schortte het akkoord en dus ook de overhandiging van de percelen op. Hij beschuldigt de boeren van de moord op zes bewakers en één technicus.

Sinds 2009 vinden in Bajo Aguán botsingen plaatsen tussen boeren en grootgrondbezitters, aangevoerd door Facussé en René Morales, die er de meeste hectaren in bezit hebben. Volgens de landarbeiders hebben ze zich die grond onrechtmatig toegeëigend. Klachten tegen Facussé werden door de rechtbank verworpen.

Facussé insinueert dat de boeren getraind zijn door Venezuela en Nicaragua, twee landen waar een linkse regering aan de macht is. Gilberto López, van boerenorganisatie Rigores, ontkent dat en zegt dat het net Miguel Facussé is die “banden heeft met drugshandelaars die in de zone actief zijn om boeren uit te schakelen.”

Volgens López zal de militarisering van de zone “het conflict alleen maar verergeren. Wat we nodig hebben is een nieuwe landbouwhervorming waarbij Facussé en anderen teruggeven wat ze met een list van de boeren gestolen hebben.”