Mohamed El-Baradei: ‘Egypte en de Arabische wereld verdienen beter’

‘Egypte en de Arabische wereld verdienen beter’

Nobelprijswinnaar voor de Vrede Mohamed El-Baradei (68), jarenlang de favoriete zoon van Egypte, blijkt nu ’s lands enfant terrible te zijn. Sinds El-Baradeis terugkeer naar zijn land van herkomst begin 2010 wil hij slechts één ding: verandering, verandering en nog eens verandering. MO* had een interview met de man.

  • Brecht Goris Mohamed El-Baradei Brecht Goris

De voormalige directeur van het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IAEA) heeft geen persoonlijke politieke ambities. Dat herhaalt hij tijdens ons gesprek in het Brusselse hotel Radisson Blu, waar hij deelneemt aan een congres van de International Crisis Group. El-Baradei is dus niet van plan zich kandidaat te stellen voor de Egyptische presidentsverkiezingen in 2011, ook al zouden veel Egyptenaren dat wel willen. De Nationale Vereniging voor Verandering, die hij meteen na zijn terugkeer naar Egypte oprichtte om de verdeelde oppositie te verenigen, is voor hem een middel om verandering te brengen en het land op het spoor van de democratie te zetten. El-Baradei zweert bij non-conventionele middelen en wil via petities en boycot van de verkiezingen een radicale herziening van de grondwet afdwingen. Of het zal lukken? Misschien niet meteen, maar de situatie is zodanig explosief dat het niet meer lang kan duren. ‘Het is slechts een kwestie van tijd’, zegt de topdiplomaat die nog nooit zo zichzelf was als vandaag.

U was jarenlang actief op het internationale toneel maar toonde nooit interesse voor de Egyptische politiek. Waarom nu wel?
M. El-Baradei: Ik heb nooit commentaar gegeven op de politieke situatie in Egypte om de eenvoudige reden dat mijn internationaal mandaat dat niet toeliet. Maar dat wil niet zeggen dat ik niet geïnteresseerd was in wat er in mijn land gebeurde. Ik heb altijd met veel pijn en boosheid de situatie in Egypte gevolgd. Want Egypte en de Arabische wereld verdienen beter op politiek, economisch en sociaal vlak.

Via Facebook vroegen jongeren u te kandideren voor de komende presidentsverkiezingen. U heeft de Nationale Vereniging voor Verandering opgericht, maar waarom geen eigen politieke partij?
Het was nooit mijn bedoeling me kandidaat te stellen. En dat zal ik ook niet toen –tenzij er gelegenheid is voor vrije en eerlijke verkiezingen, en dat is nu niet het geval. Een partij oprichten is ook geen optie want eens je dat doet, moet je vijf jaar wachten om deel te nemen aan verkiezingen. Je moet bovendien de goedkeuring hebben van een commissie die wordt voorgezeten door de secretaris-generaal van de regerende partij is. In feite moet je naar je tegenstander stappen en zijn toestemming vragen om hem omver te werpen. Dat is gewoon absurd.

Als u zich niet kandidaat stelt en geen partij opricht, hoe wilt u dan verandering realiseren?
In een dictatoriaal systeem is de capaciteit om te veranderen heel erg beperkt. Je bent niet erkend als partij, je hebt geen hoofdkwartier, je kan geen fondsen werven en je hebt zelfs niet het recht om een bijeenkomst te organiseren. En dat geldt voor iedereen. In Egypte is het verboden voor groepen van meer dan vijf personen om vreedzaam te demonstreren. Het enige middel dat we hebben om te veranderen, is op de mensen steunen en buiten het systeem werken. Daarom hebben we een petitie gelanceerd waarin we vragen om de grondwet te veranderen. We hebben één miljoen handtekeningen verzameld. Dat is niet genoeg, maar op zich is het al een verwezenlijking aangezien we in een cultuur van angst leven. Mensen worden gearresteerd en gemarteld. We hebben trouwens ook gevraagd de verkiezingen te boycotten.

Wat moet er aan de grondwet veranderen?
Wij willen de noodwet afschaffen, de mensen in de diaspora stemrecht geven en toegang krijgen tot de media –want die zijn nu in handen van de regerende partij. Wij willen een nieuwe en moderne grondwet die mensenrechten respecteert en een onafhankelijke rechtspraak implementeert, sociale en economische rechten garandeert en zorgt voor evenwicht tussen de verschillende machten. En niet, zoals nu het geval is, met een president die bijna een imperiale macht heeft. Als we die basis hebben, dan kunnen we vrije en eerlijke verkiezingen organiseren. De rest zal snel volgen.

Verschillende oppositiepartijen hebben zich bij de Nationale Vereniging voor Verandering aangesloten. Met wie werkt u het best samen?
Ik heb contact met iedereen maar werk voornamelijk met jonge mensen. Natuurlijk hebben we verschillende standpunten. We weten dat deze verschillen naar boven zullen komen wanneer we een democratie hebben. Dat is ook de bedoeling.

U riep op de verkiezingen te boycotten. Maar blijven daardoor de huidige machthebbers juist niet regeren?
We hebben gekozen voor vreedzame verandering. Een boycot is de beste manier om verkiezingen die niet op een vrije en eerlijke manier verlopen te delegitimeren. Als niemand gaat stemmen, kan het regime niet meer beweren dat het de bevolking vertegenwoordigt. Geen enkele bewind kan grote demonstraties overleven.

Waarom volgen de oppositiepartijen uw oproep niet?
Niet vergeten dat we meer dan 58 jaar onder dit autoritaire systeem leven. Mensen zijn bang. Het zal niet op één nacht veranderen. We moeten de cultuur van angst veranderen. De mensen moeten nog leren wat democratie is. Ze willen een beter schoolsysteem, betere gezondheidszorg en beter voedsel, maar ze maken de link niet tussen vrijheid en sociale en economische rechten. En dat is een deel van het leerproces dat we moeten doormaken. We zijn in februari 2010 met deze beweging begonnen, er is al duidelijk een ander Egypte. Meer dan 95 procent van de mensen wil verandering maar ze moeten nog leren dat verandering er niet komt door te zitten wachten. Ze moeten leren dat ze als individuen moeten participeren. Het zal tijd en energie vergen maar de situatie is zo erg dat het zo niet meer kan blijven duren. Verandering zal er komen, het is slechts een kwestie van tijd.

‘Wanneer de helft van de wereldbevolking van één dollar per dag moet leven, kun je geen vrede en stabiliteit verwachten.’

Welk buitenlands beleid moet Egypte voeren?
De buitenlandse politiek kan je niet scheiden van de binnenlandse. Het is de keerzijde van dezelfde medaille. Egypte zal op buitenlands vlak een andere rol spelen wanneer het zelf economisch sterk is, sociaal samenhangend, wanneer er geen conflicten zijn tussen moslims en christenen, armen en rijken, wanneer het technologie exporteert, niet langer een kwart van de inwoners analfabeet is en niet langer vier op de tien Egyptenaren onder de armoedegrens van één dollar per dag leeft… Een economisch, sociaal en politiek ontwikkeld Egypte zal een andere rol spelen.

Wat is die rol dan?
We zijn in 1945 met de Arabische Liga gestart maar dat is spaak gelopen. Iedereen is de vijand van iedereen in de Arabische wereld –triestig. Egypte moet opnieuw doen wat het altijd gedaan heeft: een locomotief zijn voor een samenhangende Arabische wereld. Het moet sterke banden met Afrika en de moslimwereld smeden. Als je dat allemaal doet, zal je een heel andere situatie hebben en zullen al die crisissen verdwijnen –de Palestijnse crisis, de Iraakse en de Somalische. Wat is onze bijdrage aan de menselijke beschaving in termen van wetenschap, technologie, literatuur…? Bijna verwaarloosbaar. Dat moet veranderen.

De publieke opinie in de Arabische wereld vindt dat Egypte een negatieve rol speelt in de Palestijnse kwestie. Akkoord?
De wereld is gebaseerd op belangen en niet alleen op sympathieën, spijtig genoeg. Er zijn veel humanitaire crisissen en er is politieke onrechtvaardigheid. Maar als je iets in handen hebt dat je positief of negatief kunt gebruiken, dan gaat de wereld luisteren. De Arabische wereld bevindt zich in een zwakke positie en we worden niet au sérieux genomen. Op mijn Twitter heb ik een paar dagen geleden geschreven dat het zogenaamde vredesproces een soort grap is. Dertig jaar lang gaat het verder terwijl Israël het ene stuk grond na het andere opslorpt. Tegen de tijd dat er vrede komt, zal er van Palestina niets meer overblijven.

Bent u niet bang dat democratie partijen zoals de moslimbroeders aan de macht brengen?
Jullie hebben de christen-democraten. Als je een grondwet hebt die gebaseerd is op gelijkheid tussen alle mensen en die sociale, economische en politieke rechten voor iedereen garandeert, dan is dat geen probleem. Als mensen conservatief willen zijn, dan is dat hun goed recht. We moeten niet altijd dezelfde waarden delen maar we moeten het wel met elkaar eens zijn dat er een rode lijn is. In Europa kun je partijen hebben van extreem-links tot extreem-rechts maar je kunt geen fascistische partijen hebben.

U heeft twaalf jaar gewerkt voor het Internationaal Atoomenergie Agentschap (IEAE). Hoe kijkt u na al die jaren naar die instelling?
Het is duidelijk dat het Agentschap het machtsevenwicht in de wereld weergeeft. Ten aanzien van verschillende thema’s werkt het IEAE in het voordeel van de belangen van de ontwikkelde landen. Dat geeft een crisis weer betreffende de globale veiligheid. Er is geen rechtvaardig veiligheidssysteem en dat zie je overal, in instellingen van de VN en in de IEAE. Desondanks levert het agentschap heel veel technische ondersteuning aan ontwikkelingslanden op het gebied van gezondheid, landbouw, geneeskunde en nog andere domeinen.

Het IEAE is er niet in geslaagd de oorlog in Irak te verhinderen. Verdient het dan wel de Nobelprijs voor de Vrede?
We zijn erin geslaagd de Irak oorlog te delegitimeren op het moment dat de Britten en de Amerikanen oorlog gingen voeren op basis van Iraks vermeende bezit van massavernietigingswapens. Wij hebben duidelijk gezegd dat we geen indicaties van massavernietigingswapens hebben gezien. Wij hebben ook een bijdrage geleverd om een oorlog tegen Iran te vermijden en we hebben ontwikkelingslanden geholpen nucleaire energie te gebruiken voor ontwikkelingsdoeleinden. Ik blijf het luid en duidelijk zeggen: als men veiligheid wil, moet iedereen komaf maken met nucleaire wapens.

De perceptie in de Arabische wereld is dat u, door Irak herhaaldelijk op massavernietigingswapens te controleren, mee bent gegaan in de logica van de sterkste.
Spijtig genoeg lezen de mensen niet. In mijn rapporten heb ik gezegd dat we geen enkele indicatie gevonden hebben dat Irak massavernietigingswapens heeft. We hebben een paar maanden de tijd gevraagd om ons werk af te maken. Het was investeren in vrede. Het feit dat men dat in de Arabische wereld niet ziet, is een deel van ons probleem. In plaats van rationeel te denken, reageren de mensen emotioneel. Ik weet dat de Arabische wereld gefrustreerd is omdat Israël buiten het non-proliferatieregime staat, maar dat is een situatie die ze zelf hebben veroorzaak. Bij het ondertekenen van het Non-Proliferatieverdrag hadden ze moeten eisen dat Israël dat ook deed.

Is de hoop op nucleaire ontwapening realistisch?
Je kan geen veiligheid hebben wanneer negen nucleaire machten tegen de andere landen zeggen dat die geen nucleaire wapens mogen hebben. Op lange termijn is dat onhoudbaar want de technologie is er en iedereen kan ze aanschaffen. Dat maakt deel uit van een globaal probleem. We hebben geen systeem dat gebaseerd is op gelijkheid en gerechtigheid. Hetzelfde geldt voor de verdeling van rijkdom. Wanneer de helft van de wereldpopulatie –drie miljard mensen– van één dollar per dag moet leven, kun je geen vrede en stabiliteit verwachten. 

Wat is uw pronostiek voor de verkiezingen in Egypte?
Geen idee. Het is een zwart gat. Er zijn verschillende opties en het kan alle kanten uitgaan. Dat is wat mij en vele anderen verontrust. In een land als Egypte weten we niet wat er van vandaag op morgen kan gebeuren.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.