Monsanto speelt God in India

Op vijf maart 1930 riep Ghandi de bevolking op tot een ‘Zout Satyagraha’ -een protestbeweging tegen de Britse kolonisering van de Indiase zoutwinning. Precies negenenzestig jaar later, startten meer dan duizend vijfhonderd verenigingen over heel India een ‘Zaad Satyagraha’. Het protest van deze verzetsbeweging is vooral gericht tegen de Amerikaanse multinational Monsanto die een monopolie op de zaadmarct nastreeft. Patenten op de door Monsanto gemanipuleerde zaden dwingen de boeren om elk seizoen nieuw zaaigoed aan te kopen en de veldexperimenten van het bedrijf leggen een zware hypotheek op de Indiase natuur. Vandana Shiva -één van de charismatische figuren van de beweging- liet over de bedoeling van de acties geen twijfel bestaan: ‘Door één jaar lang een Zaad Satyagraha te houden, zullen basisbewegingen grote gebieden van de Indiase landbouw vrij maken van multinationale bedrijven, chemicaliën en patenten’, zei ze in haar toespraak. ‘Deze nieuwe vrijheidsbeweging zal niet worden tegengehouden.’

Het einde van de pesticides

In november van vorig jaar brandden boze boeren talloze katoenvelden plat in de deelstaat Karnataka, in het zuiden van India. Monsanto gebruikte die velden om genetisch gemanipuleerd katoen te testen. Het gaat om Bt-katoen, een variëteit die haar eigen pesticide produceert. Bt zorgt ervoor dat de gevreesde zaadbolwormen op de gewassen geen vat meer hebben. De actievoerders vreesden nu dat de bolwormen zich massaal op het niet-gemanipuleerde katoen in de nabij gelegen velden zouden storten. Ze waren bovendien woedend omdat Monsanto voor de experimenten niet de nodige veiligheidsmaatregelen had getroffen. Volgens Monsanto zet de nieuwe technologie een punt achter het tijdperk van de verdelgingsmiddelen. Vandana Shiva, die fysicus is van opleiding, noemt dit misleidende propaganda: ‘Ongedierte ontwikkelt snel weerstand tegen de genetisch gemanipuleerde Bt-gewassen. Momenteel zijn al acht soorten insecten resistent tegen het Bt-gif. De behoefte aan pesticiden zal dus toenemen in plaats van verminderen.’ Ook voor de biodiversiteit hebben de experimenten dramatische gevolgen. Vandana Shiva: ‘Vogels, bijen, vlinders en kevers zijn nodig om planten te bevruchten en om plagen onder controle te houden. Het feit dat ook deze goedaardige dieren bloot staan aan het Bt-gif, brengt op die plaatsen heel het ecologische evenwicht in gevaar.’ Vandana Shiva noemt de privatisering van de biodiversiteit de grootste bedreiging voor de mensheid. Zij steunt actief het totstandkomen van een rood-groene coalitie tussen milieu-activisten, vakbonden en boerenbewegingen.

Mijn zaad, mijn vrijheid

De WTO-regeling met betrekking tot patenten heeft ertoe geleid dat buitenlandse bedrijven zoals Monsanto een intellectueel eigendomsrecht krijgen op planten die in India reeds eeuwen gebruikt en veredeld werden. Nu keren die planten -al dan niet genetisch gemanipuleerd- naar India terug met exclusieve rechten. Marc Maes van Oxfam Wereldwinkels vindt dat onverantwoord: ‘Net zoals de indianen in Amerika zich decennia geleden afvroegen hoe iemand het land kan bezitten, zo vragen de Indiërs zich nu terecht af hoe iemand het leven kan bezitten. Het recht om zaden te selecteren, te verbeteren en te gebruiken, is er millennia oud.’ Toch worden Indiase boeren nu al juridisch vervolgd omdat ze de gepatenteerde zaden na de oogst verzamelden en zaaiden. Marc Maes: ‘Iedereen heeft altijd de mond vol over technologieoverdracht naar het Zuiden maar met deze onrechtvaardige patenten doen we compleet het omgekeerde. Eerst stelen we de kennis uit het Zuiden en nadien maken we de boeren ervan afhankelijk.’ Dat genetische manipulatie ver kan gaan, bewijst de techniek die critici de ‘Terminator-technologie’ doopten. Hiermee kan men het zaad van een plant zodanig manipuleren dat het zijn eigen embryo’s doodt. Daarmee is de kringloop zaaien-oogsten-zaaien, waarop alle leven is gebaseerd, verbroken. Vorig jaar in maart maakte het Amerikaanse bedrijf Delta & Pine Land Company bekend dat het op deze nieuwe technologie een patent had verworven. Negen weken later werd het bedrijf integraal door Monsanto opgekocht, waardoor deze zaadproducent de volledige controle over de technologie verwierf. Voor Monsanto vormt de Terminator-techniek hét middel bij uitstek om boeren overal ter wereld te dwingen om elk seizoen nieuw zaaigoed aan te kopen. Tegen deze technologie en het onrecht dat daaruit zal voortvloeien willen de boeren nu protesteren. ‘Verzamel zaad, red je vrijheid’, is de slogan waarmee verenigingen over heel India campagne voeren.

Stop Monsanto

De Zaad Satyagraha maakt zelf deel uit van een bredere protestbeweging tegen wat activisten de ‘herkolonisering’ noemen door multinationale bedrijven en internationale instellingen. ‘Deze beweging tegen globalisering is niet zomaar uit de lucht komen vallen’, zegt Chris Verschooten van de India Werkgroep Vlaanderen. ‘Sinds de regering in 1992 een beleid van economische liberalisering lanceerde, verdwenen de landbouwsubsidies, werd de marct overspoeld met buitenlandse producten en nam de impact van de grote multinationale bedrijven op de landbouw toe. De boeren kregen het moeilijk en zochten steun bij elkaar. Zo ontstonden er allianties tussen verschillende boerenbewegingen met een gezamenlijk bereik van in de miljoenen.’ Ook in de steden leden mensen zwaar onder de economische liberalisering. Chris Verschooten: ‘Vrouwengroepen, milieu-activisten, arbeidersbewegingen en studentenverenigingen zochten aansluiting bij die reusachtige koepel van boerenorganisaties omdat ze behoefte hadden aan een gemeenschappelijk platform. De toenemende globalisering was daarin één van de centrale thema’s.’

Eind mei komen vijfhonderd Indiase boeren naar Europa om te protesteren tegen deze globalisering waarvan zij de nadelen aan den lijve ondervinden. De Intercontinental Caravan wordt een geweldloze optocht van enkele weken langs de belangrijkste machtscentra op het Europese continent. Marc Maes: ‘Sinds het begin van de jaren negentig voeren de Indiërs actie tegen Coca Cola, tegen Cargill en tegen Kentucky Fried Chicken. Nu halen ze Monsanto het bloed vanonder de nagels. Als deze multinational ergens gestopt kan worden, is het wel in India.’