Moord op halfbroer Karzai creëert machtsvacuüm

Voorstanders noemen hem een populair en getalenteerd politicus, een man die van aanpakken wist en de dood van een martelaar stierf. Tegenstanders zagen hem als de zoveelste corrupte politicus die openlijk aanpapte met drugsbarons en op de loonlijst van de CIA stond. Hoe dan ook, de vijftigjarige Ahmed Wali Karzai (AWK) was een sleutelfiguur in de Afghaanse politiek.

De “go-to” man

‘De officiële functie van Ahmed Wali Karzai als voorzitter van de Provinciale Raad van Kandahar was vooral symbolisch’, zo schrijft Michael Semple, voormalig Europees adjunct-vertegenwoordiger voor Afghanistan, in de Britse krant The Telegraph. ‘Maar hij ontpopte zich als een meedogenloos politicus waardoor hij al snel een belangrijk en tegelijk gevreesd man werd.’ Na de invasie van Afghanistan bleek AWK ook de “go-to” man te zijn voor de buitenlandse troepen, wanneer ze iets wilden gedaan krijgen ten zuiden van Kaboel.

Zijn macht had AWK onder andere te danken aan de niet-aflatende steun van de regering en van de machtigste stam in Kandahar waartoe ook de Karzai’s behoren, de Popalzai. Daarnaast beloonde hij zijn volgelingen met strategische postjes in administratieve en veiligheidsdiensten en had een militie ter beschikking om met harde hand op te treden waar nodig. Hij was tevens een meester in het bespelen van de verschillende actoren in het zuiden: tribale leiders, Amerikaanse en NAVO-troepen en naar verluidt zelfs drugsbaronnen.

Aanslag of afrekening

Hoewel de taliban de moord op Ahmed Wali Karzai bijna onmiddellijk opeiste, is het echter niet duidelijk of zij ook werkelijk verantwoordelijk zijn voor zijn dood. Enerzijds maakte zijn nauwe band met de regering-Karzai en zijn relatie met de buitenlandse troepen hem tot een geliefd doelwit van de taliban, zoals eerdere aanslagen al bewezen. In 2008 overleefde AWK een bomaanslag vlakbij het gebouw waar hij aan het vergaderen was. Er vielen toen zes doden. Een jaar later lokten talibanstrijders hem in een hinderlaag op weg naar Kaboel, waarbij een van zijn lijfwachten het leven liet.

Anderzijds was de dader, Sardar Mohammed, al jarenlang een vertrouweling van de familie. Daardoor vinden sommigen het moeilijk te geloven dat hij in opdracht van de taliban handelde. Zij suggereren dat de verantwoordelijken eerder in het drugsmilieu moet worden gezocht. Westerse functionarissen hadden de halfbroer van de Afghaanse president er al vaker van beschuldigd een actieve rol te spelen in de lokale opiumhandel. Volgens deze theorie zou de taliban van de moord willen profiteren om hun imago een boost te geven.

Machtsvacuüm

Ahmed Wali Karzai was een meester in het bespelen van de verschillende actoren: tribale leiders, Amerikaanse en NAVO-troepen en naar verluidt zelfs drugsbaronnen

‘In de Afghaanse politiek draait alles om machthebbers en hun connecties. Hoe groter het web, hoe machtiger de man,’ aldus Vali Nasr, voormalig adviseur van de Amerikaanse speciale vertegenwoordiger voor Afghanistan en Pakistan. Dit maakt de dood van AWK zo problematisch. ‘Het probleem met die strategie, gebaseerd op puur persoonlijke relaties, is dat er geen instelling bestaat die voorziet in een opvolger’, schrijft Michael Semple.

Met de dood van Ahmed Wali Karzai bestaat dus ook de kans dat eerder gesmede allianties ook in rook opgaan. Als dit gebeurt, betekent dat het einde van het delicate machtsevenwicht in het zuiden. ‘Ondanks alle kritiek was Ahmed Wali Karzai onvervangbaar’, concludeert Haroun Mir, de directeur van het Centrum voor Onderzoek en Beleidsstudie in Afghanistan.

Toch zullen weinig Afghanen een traan laten om de dood van AWK, vermoedt Joshua Foust van het American Security Project. ‘Hij heeft geoogst wat hij gezaaid heeft. Hij was een politieke en economische nachtmerrie. Hij was een kwaadaardige gangster, bedekt met een dun laagje respectabiliteit en sympathie voor het Westen. Voor de Amerikanen is zijn dood rampzalig, maar Afghanen zullen hem nauwelijks missen.’

Mogelijke scenario’s

Wie kan het machtsvacuüm vullen? ‘De taliban behoort tot de mogelijkheden’, vertelt Vali Nasr aan Foreign Policy. ‘President Karzai zal gegarandeerd proberen iemand in de stoel van wijlen Ahmed Wali Karzai te installeren maar we mogen ons ook verwachten aan gevechten tussen aspirant-krijgsheren, die zullen strijden om de macht over het territorium.’

De moord op Ahmed Wali Karzai komt juist op het moment dat het land zich schrap zet voor de eerste fase van het overgangsproces; Hierbij wordt de beveiliging van een deel van het land overgedragen aan Afghaanse troepen. Velen vrezen dat een opvolgingsstrijd de moeizame vooruitgang die Amerikaanse en Afghaanse troepen boekten, ongedaan zal maken. Ahmed Wali Karzai is bovendien de zoveelste in een reeks moorden op Afghaanse topambtenaren die het land de afgelopen maanden teisterde.

Hoewel de politieke gevolgen van de moord nog onduidelijk zijn, onderstreept het vooral de kwetsbare positie waarin het reeds fragiele Afghanistan zich op dit moment bevindt.