Moratorium op nieuwe mijnbouw in Guatemala

President Perez Molina belooft het Guatemalteekse parlement een tweejarig moratorium op licenties voor nieuwe metaalmijnbouwprojecten te vragen. De voorgestelde wet komt er na sterk verzet tegen deze industrie. Tijdens protesten in mei vielen enkele slachtoffers en kondigde de overheid de noodtoestand af in vier steden. Guatemalteekse politici hopen met dit moratorium ook andere hervormingen in de sector bespreekbaar te maken. Zo willen ze royalties uit de mijnbouwsector verhogen van één naar vijf procent van de inkomsten van de bedrijven.

Ecologische schade

De negatieve effecten van de mijnbouw zorgen voor controverse. Enerzijds is er de ecologische impact. De mijnbouw – en vooral strip mining – is zeer schadelijk voor het milieu. Het aanleggen van de mijnen vereist massale ontbossing en het vernietigen van leefomgevingen. Eenmaal operationeel verbruiken mijnen buitensporige hoeveelheden water, waardoor de omliggende gemeenschappen vaak met een tekort kampen. Dit water wordt in de mijnbouw met schadelijke stoffen – waaronder het dodelijke cyanide – gemengd. Hoewel dit water opgevangen wordt in reservoirs, raken lokale waterbronnen verontreinigd en blijft de dreiging van een ecologische ramp aanwezig. Ten slotte produceren de metalen zelf ook schadelijke stoffen, die via het regenwater in de bodem sijpelen.

Waterverontreiniging bedreigt niet enkel de Guatemalteekse bevolking, maar ook die van El Salvador. Het Canadese Goldcorp heeft een goudmijn dicht bij de grens tussen El Salvador en Guatemala, niet ver van de Lempa rivier. El Salvador haalt één derde van zijn drinkwater uit deze rivier. Het Salvadoraanse Centrum voor Onderzoek van Investeringen en Handel (CEICOM) vond sporen van arsenicum, lithium, fluoride en boor in het water rond de mijn. De twee landen onderhandelen nu over een oplossing voor dit probleem. In 2008 kwam er in El Salvador een moratorium op mijnbouw. Nu denkt het land er aan een volledig mijnbouwverbod in te voeren.

De inheemse bevolking

Een tweede controverse komt voort uit de relatie met de inheemse bevolking. De meeste mijnen bevinden zich in de armere gebieden van het land, waar vooral leden van de inheemse Mayabevolking wonen. Deze inheemse bevolking lijdt niet enkel onder de ecologische gevolgen van de mijnbouw, maar ook de kwestie rond landonteigening ligt gevoelig. Van de kolonisering tot de burgeroorlog en de genocide in de twintigste eeuw werden de Maya’s van hun land verdreven. De mijnbouwbedrijven kopen nu het land, maar doen dit op een weinig transparante wijze. De Maya’s verkopen hun land – vaak voor te lage prijzen – omdat ze geen weet hebben van de minerale rijkdom onder hun grond.

Guatemala is verplicht onder internationaal recht om consultaties te houden met de inheemse bevolking voordat een mijnbouwproject goedgekeurd wordt. Sinds enkele jaren vormen de Maya’s groeperingen met als doel massaal nee te stemmen bij dergelijke consultaties. Desondanks wordt hun stem vaak niet gehoord. Meer nog, geweld tegen antimijnbouw-activisten is schering en inslag. Volgens James Anaya, VN-gezant voor Rechten van Inheemse Bevolkingsgroepen, zorgen mijnbouwactiviteiten voor ‘een instabiele atmosfeer van sociaal conflict. Dit heeft een negatief effect op de rechten van de inheemse bevolking en bedreigt het bestuur en de ontwikkeling van het land.’

Pérez Molina en de Maya’s

De houding van de Guatemalteekse president tegenover de mijnbouw is niet het enige pijnpunt in zijn relatie met de Maya’s, die 41 procent van de bevolking uitmaken. De voormalige generaal wordt ervan beschuldigd een actieve rol te hebben gespeeld in de genocide van de Ixil Maya’s tijdens de Guatemalteekse burgeroorlog. Toen het proces van toenmalige dictator Ríos Montt licht dreigde te werpen op deze rol, werd het proces op bevel van de president geannuleerd. Dit wordt de president niet in dank afgenomen. Volgens analisten wil Pérez Molina met een toegeving op vlak van mijnbouw zijn band met deze bevolkingsgroep verbeteren.

Het moratorium moet in drie verschillende debatten in het congres een meerderheid krijgen om aanvaard te worden. Het is onduidelijk wanneer de stemming plaats zal vinden.