Muziek in Cuba is meer dan rumba en salsa

“We voeren een veel diepgravender onderzoek naar de rockscene”, verklaart Liliana González, de Cubaanse coördinator van het project Cartografie van de Rock in Latijns-Amerika, met de steun van de Internationale Vereniging voor de Studie van Popmuziek. Het tienjarige project kreeg in 2009 groen licht van de Cubaanse overheid. Het is een initiatief van het Centrum voor Onderzoek en Ontwikkeling van Cubaanse Muziek (Cidmuc) en het Cubaanse Rockagentschap.
Het uitgangspunt “rockscene” zorgt ervoor dat zowel de muziekproductie als de sociale beweging die ermee gepaard ging, in kaart wordt gebracht. “We bestuderen discours en gedragspatronen. We trachten een grote databank van materiaal over rock in Cuba samen te stellen”, zegt González, Cidmuc-onderzoeker en hoogleraar. De eerste stap is al het undergroundmateriaal verzamelen. “Naast fanbladen zoals Scriptorium kijken we ook naar tatoeagekunstenaars en kledingaccessoires die een belangrijke uiting zijn van een sociale groep.” 

Asociale rockers

De Cubanen waren er snel bij. Reeds in 1954 kende het elektrische geluid van de rock-‘n-roll navolging op dit Caraïbische eiland. De eerste amateurgroepen zagen niet veel later het licht. “Hoewel rockmuziek hier niet ontstond, bereikte het Cuba snel. Het werd zo gesmaakt dat we intussen aan vier decennia van Cubaanse rock zitten”, aldus González.
“Als rocker in Cuba in de jaren zestig en zeventig werd je niet toegelaten aan de universiteit, afgewezen door potentiële werkgevers, bestempeld als asociaal en soms vastgehouden door de politie”, herinnert de Cubaanse schrijver José Miguel Sánchez (pseudoniem Yoss) zich in het onlinemagazine La Isla en Peso.
Door de algemene afkeuring, hetzij van buren of de regering, was er nood aan een alternatieve wereld voor liefhebbers van rockmuziek. Sommige groepen als Almas Vertiginosas speelden op privéfeestjes, terwijl professionele bands als Los Dada een repertoire hadden voor uitzendingen op de staatstelevisie maar andere nummers speelden tijdens hun liveconcerten.
Na de jaren zeventig werd rockmuziek geleidelijk algemener aanvaard. Cultuurpromotor María Gattorno bracht de rockbeweging in 1987 onder in het cultureel centrum Robert Branly in Havana. Maar uiteindelijk sloten de autoriteiten in september 2003 de legendarische keet die bekend stodn als María’s Patio.

Rijke erfenis

Het overzicht zal video’s, muziekopnames, foto’s en teksten omvatten, uit zowel officiële als alternatieve bronnen. “Het is niet de bedoeling een visie te geven, maar eerder verschillende visies tegenover elkaar te plaatsen, vanuit verschillende standpunten”, legt González uit.
“De volledige erfenis bewaren is essentieel voor het voortbestaan van de Cubaanse rock. Het project redt vele jaren geschiedenis van de vergetelheid”, meent Yuri Ávila, directeur van het Cubaanse Rockagentschap, dat 17 groepen vertegenwoordigt, voornamelijk heavymetalbands als Zeus en Agonizer. Hij ziet sterke enclaves van aanhangers over heel Cuba, zoals in de westelijke stad Pinar del Río of in Camagüey in oosten.
“Het grootste probleem is het gebrek aan informatie bij de Cubaanse bevolking”, meent Ávila. Dat bemoeilijkt de promotie-inspanningen van zijn bedrijf fors. Samen met het Franse platenlabel Brutal Breakdown Records organiseert hij het festival Brutal Fest. Zo kon hij Franse en Zwitserse bands naar Havana halen. Hij gelooft dat het festival voor uitwisselingen zal zorgen die de Cubaanse rock ook voorbij de grenzen van het eiland zal brengen.
Op lange termijn “zal dit overzicht de huidige kijk op rock in Cuba veranderen, en marktstudies, consumptie en behandeling van rockmuziek versterken”, besluit González.