N’Djamena ziet weelderige omgeving verkommeren

“Dertig jaar geleden zag je aan de zuidrand van N’Djamena vaak olifantenkuddes de weg oversteken”, zegt Hassan Nago, een gepensioneerde ambtenaar die nu in Malo-Gaga woont, een dorp veertien kilometer ten zuidwesten van de stad. Ook Toukra, dat amper tien kilometer ten zuiden van N’Djamena ligt, lag middenin dat groene paradijs.
“Er stonden veel bomen, de plantengroei was weelderig en je kon vaak olifanten, antilopen en kleiner wild zien”, zegt Nago. Van noord naar zuid strekte het bos zich uit over een afstand van zeker twintig kilometer. Maar nu is bijna al dat groen verdwenen. “Er staan nog wat eenzame bomen en er scharrelen alleen nog een paar eekhoorns, ratten en varanen (een groot familielid van de hagedis, nvdr.) rond.
Nago, die voor het ministerie van Landbouw werkte, ziet twee belangrijke oorzaken. De bevolking van N’Djamena groeit snel door de plattelandsvlucht. Al die mensen hebben hout of houtskool nodig om hun potje te koken. Daarnaast voelt Tsjaad nog altijd de gevolgen van de burgeroorlog van 1979 en 1980. Die deed onder meer de overheidsdiensten die zich bezig hielden met bosbeheer in elkaar stuiken.
Experts zijn het erover eens dat er in de omgeving van N’djamena niet echt aan bosbeheer wordt gedaan. “Er worden gewoon te veel bomen omgehakt, en dat verwoest het ecosysteem “, zegt Adoum Ngaba-Waye, de directeur van het Universitair Instituut voor Opleiding in Milieubeheer in Sarh, in het Zuiden van het land.
De ontbossing leidt ook tot waterellende. “Vroeger hadden we hier nooit last van overstromingen”, zegt Ada Titeina, een inwoner van Ka’abé, een andere dorp uit de vroegere groene gordel. “Maar nu staat ons dorp helemaal blank als het hard regent. Soms moeten we met bootjes naar N’Djamena.” De moeilijke bereikbaarheid van de hoofdstad tijdens het regenseizoen maakt het de boeren soms onmogelijk hun oogst naar de markt te brengen. In Ka’abé leven veel rijstboeren.
De inwoners van Ka’abé blijven echter niet bij de pakken neerzitten. Ze hebben grote dammen gebouwd om hun huizen en velden te beschermen tegen de overstromingen. Daardoor blijven ook sommige paden bruikbaar in het regenseizoen.
N’Djamena zelf voelt de ontbossing het hardst in het droge seizoen. Vroeger hielden de bomen ten zuiden van de stad de wind en het zand dat die aanvoert tegen; nu maken stofwolken de stad vaak onleefbaar.
De oplossing ligt voor de hand. “Het is heel goed mogelijk om N’Djamena en omgeving te herbebossen, zegt expert Ngaba-Waye. Volgens hem moet de overheid kiezen voor boomsoorten die goed tegen de droogte kunnen. In de buurt van de twee rivieren die door het gebied lopen, de Chari en de Logone, kunnen ook andere soorten worden aangeplant.
“Er is natuurlijk wel geld en politieke wil nodig”, zegt Ngaba-Waye. “De wil is er”, beweert Kedallah Youssouf Hamid, de gouverneur van de regio Chari Baguirmi die ook verantwoordelijk is voor de dorpen in de buurt van de hoofdstad. Zijn medewerkers hebben al verscheidene boomplantacties opgezet, zegt hij. Het grootste project wil het boombestand in de regio Koundoul-Mandélia opdrijven, een gebied dat zich tot vijftig kilometer buiten de hoofdstad uitstrekt. “Die herbebossing zal een groene gordel rond N’Djamena creëren”, zegt de gouverneur.
Maar de mooie plannen botsen op problemen. “We hebben al veel inspanningen geleverd om de omgeving van ons dorp te herbebossen”, zegt Ali Séid, een inwoner van Malo-Gaga. “Maar Arabische veetelers die te weinig weidegronden vinden in het noorden van het land, komen steeds weer met hun kuddes hierheen. Hun dieren eten alle jonge boompjes op.” Het weerkerende probleem leidt vaak tot conflicten tussen de herders en de plaatselijke boeren.