Navo-ministerraad bereidt toekomst Afghanistan voor

Woensdag 20 februari ontmoette Navo secretaris-generaal Rasmussen een groepje Afghaanse journalisten, die door de alliantie uitgenodigd waren naar Brussel om er de ministerraad van de komende twee dagen bij te wonen. Volgens Danish Karokhel, directeur van het Pajhwok Afghan News Agency, benadrukte Rasmussen bij die gelegenheid dat de Navo er alles aan doet om Afghanistan na 2014 niet aan zijn lot over te laten en zeker geen machtsvacuüm te creëren dat ingevuld zou kunnen worden door internationale terroristen. Rasmussen onderstreepte ook het belang dat de Navo hecht aan mensenrechten en meer bepaald vrouwenrechten. Indien de nieuwe Afghaanse regering na 2014 die fundamentele principes onvoldoende beschermt, kan het Westen zijn steun niet volhouden, was de boodschap.

Lange lijst voorwaarden

Die stelling werd bevestigd woensdag in de vooravond tijdens een bijeenkomst van de Security and Defence Agenda –een Brussels debatplatform over defensie en veiligheid, voorgezeten door Jaap de Hoop Scheffer en Javier Solana, beiden voormalig secretaris-generaal van de Navo. Met name Andreas Fisher-Barnicol, die binnen de European External Action Service op de Afghanistandesk werkt, maakte een lange lijst op van zaken die de EU van de Afghaanse regering verwacht, zeker ook na 2014.

‘Het Internationaal Monetair Fonds heeft concrete voorstellen voor economische hervormingen op tafel gelegd. Wij verwachten dat de overheid daar op korte termijn werk van maakt. Er zijn voorstellen om het witwassen van geld en de financiering van terrorisme tegen te gaan. Die moeten zo snel mogelijk in het parlement besproken worden. Er zijn wetsontwerpen om BTW in te voeren en om de mijnbouw beter te reguleren. We willen nu actie zien op die vlakken. Idem voor maatregelen die de corruptie binnen de overheidsadministratie en het gerecht moeten beteugelen. Er blijven overigens zorgen over het goede functioneren van de Afghaansen Mensenrechtencommissie, terwijl dat voor ons cruciaal is. En dan zijn er nog de wijzigingen aan de kieswet die dringend goedgekeurd moeten worden.’

Nicholas Williams, hoofd van het Afghanistan Team binnen de Operations Division van de Navo, was minder uitgesproken. Hij benadrukte vooral dat de Navo na 2014 niet langer een leidende rol zou of wou spelen in Afghanistan. Williams: ‘De internationale gemeenschap heeft een duidelijk engagement uitgesproken om ook in het decennium na het einde van de ISAF-missie in 2014 steun te blijven geven aan Afghanistan. Maar dat is dan ook het perspectief: trainen, adviseren en helpen. Het engagement dat we aangegaan zijn, is reëel en moet betrouwbaar zijn, maar het is niet eenzijdig. Het is verbonden met wederzijdse verantwoording, en dus is het in zeker zin ook afhankelijk van de vraag of de Afghaanse regering haar engagement voor beter bestuur en minder corruptie waarmaakt, en of ze het in de praktijk ernstig meent met de mensenrechten.’

Deze uitspraken aan de vooravond van de Navo-bijeenkomst, waaraan vrijdag ook de ministers uit de ISAF-partnerlanden en uit Afghanistan zelf zullen deelnemen, lijken te bevestigen wat MO* in november vorig jaar al schreef: ‘Blijkbaar wacht België, net als andere donoren, ook op de resultaten van de  [presidents]verkiezingen in 2014. In concreto betekent dit dat België en wellicht nog een rist andere westerse landen na 2014 veel strengere eisen van goed bestuur en respect voor mensenrechten zullen opleggen dan ze ooit gedaan hebben aan de regeringen Karzai, in de periode dat ze met massale militaire middelen aanwezig waren op het terrein. In Afghanistan wordt die tendens nu al gezien als een doorzichtige poging om de Afghanen aan hun lot en de gewapende groepen over te laten.’

‘Vrouwen willen net zozeer vrede als iedereen, maar ze willen tegelijk ook rechtvaardigheid. Voor zichzelf en voor de hele samenleving.’

Lange lijst zorgen

Vier Afghaanse journalisten namen deel aan het debat. Bij hen klonk de onzekerheid over de toekomst heel sterk door, maar ook de allesbehalve positieve inschatting van de actuele toestand –dat laatste in contrast met de stemmen uit de Navo en de EEAS, die het hadden over bescheiden maar duidelijk voelbare vooruitgang op vlak van veiligheid, economische ontwikkeling, sociaal welzijn en grondwettelijke rechten. Danish Karokhel vatte het in zijn inbreng zo samen: ‘De situatie gaat er eerder op achteruit dan vooruit. Er is meer onenigheid, mensen verliezen hun hoop, steeds meer hoogopgeleide Afghanen verlaten het land en de economie gaat zienderogen achteruit. De dreiging in het dagelijkse leven van mensen neemt toe, mensen vertrouwen het huidige vredesproces niet omdat ze er geen echte of betrouwbare informatie over krijgen, wat ertoe leidt dat de opstandelingengroepen makkelijker recruteren.’

Om tot een oplossing te komen voor het schijnbaar uitzichtloze, decennia-durende conflict in Afghanistan moeten er volgens Karokhel drie zaken gelijktijdig gebeuren: de buitenlandse troepen moeten zich terugtrekken, de nationale gewapende veiligheidstroepen moeten versterkt worden en een reëel verzoeningsproces moet op gang komen. Voorwaarden om dat te realiseren zijn een duidelijk engagement van de internationale gemeenschap voor de transitieperiode en een even duidelijk akkoord van de buurlanden –waarmee hij ongetwijfeld vooral verwijst naar de sleutelpositie die Pakistan inneemt in het conflict en de vredesgesprekken.

De voorbije periode van meer dan tien jaar westerse aanwezigheid heeft niet alleen voor toenemend conflict gezorgd in Afghanistan, zei Karokhel, maar heeft ook een aantal fundamentele rechten en vrijheden geïnstalleerd die de Afghaanse journalisten als niet onderhandelbar beschouwen: vrijheid van meningsuiting en informatie, politiek pluralisme en vrije verkiezingen, mensenrechten en vrouwenrechten, onafhankelijke rechtspraak en het garanderen van een rechtsstaat.

Geschonden vertrouwen

‘De politieke transitie die in 2014 ingezet wordt, is nog belangrijker dan het overnemen van de veiligheidstaken door het Afghaanse leger en de politie’, zei Najibullah Amiri, hoofdredacteur bij radio Salam Watander. Tegelijk met het einde van de ISAF-operatie en de terugtrekking van de meeste Navo-troepen, verdwijnt immers ook president Hamid Karzai van het toneel. Hij kan zich volgens de grondwet niet meer kandidaat stellen voor de presidentsverkiezingen in 2014. Amiri leek er een hard hoofd in te hebben en vreest dat de komende verkiezingen niet noodzakelijk vrijer en eerlijker zullen verlopen dat de gecontesteerde verkiezingen van 2010.

Sapai Khpolwak, directeur bij Shamshad TV, benadrukte dat de aangekondigde overgang in 2014 nu al voelbaar is in een vertragende economie, in gedaalde prijzen op de huizenmarkt en in minder tewerkstelling. ‘De toekomst van Afghanistan zal grotendeels afhangen van de vraag wat onze buurlanden zullen doen. Op dit moment vertrouwen we hen niet en vrezen we dat ze na de terugtrekking van de westerse troepen de opstand verder zullen gebruiken als een instrument van hun eigen, buitenlands beleid.’

Najiba Ayubi, directeur van Radio Killid, focuste in haar tussenkomst op de precaire situatie van vrouwen in het huidige en toekomstige Afghanistan. ‘Drie decennia van oorlog en conflict hebben ervoor gezorgd dat de situatie van vrouwen vandaag slechter is dan vroeger’, zei ze. ‘De donkerste periode voor Afghaanse vrouwen was het regime van de taliban, die vrouwen gewoon probeerden te deleten uit de maatschappij. De politieke en maatschappelijke participatie die vrouwen sinds 2001 verwierven, was in feite een verworvenheid van een heel beperkte groep vrouwen in Kaboel. In de dorpen is weinig veranderd.’

Ayubi minimaliseerde daarmee het belang van de grondwettelijke rechten niet, ze onderstreepte alleen hoeveel werk er nog voor de boeg is, en dus ook hoe belangrijk ze het vindt om die grondwettelijke rechten te verdedigen. ‘Vrouwen willen net zozeer vrede als iedereen, maar ze willen tegelijk ook rechtvaardigheid. Voor zichzelf en voor de hele samenleving.’