Na microkredieten, microverzekeringen

2005 is het Internationale Jaar van het Microkrediet. Het idee voor de microkredieten ontstond dertig jaar geleden in Bangladesh. Daar richtte Muhammad Yunus de Grameen Bank op, die leningen verstrekte aan mensen die door andere banken als ‘niet kredietwaardig’ werden beschouwd. Het voorbeeld van de Grameen Bank werd gevolgd door duizenden instituten en niet-gouvernementele organisaties (ngo’s) in meer dan honderd landen. Samen bereiken we zeventig miljoen mensen, met een gemiddelde van 100 dollar per lening, zei Yunus tijdens een bezoek aan Brussel. We hebben een omzet van ongeveer zeven miljard dollar.

Maar in Afrika is vaak meer behoefte aan mogelijkheden om te sparen dan aan leningen, zegt Bart de Bruyne van Trias, een Belgische ngo die jaarlijks 1,8 miljoen dollar verstrekt aan microfinancieringsinstellingen (MFI’s). Boeren hebben nauwelijks reserves om de schade van een misoogst of natuurramp op te vangen.

Het maakt voor armen ook een groot verschil als ze zich kunnen verzekeren, zegt dr. Johan Bastiaensen van het departement internationale economie van de Universiteit van Antwerpen. Diefstal of een lichte ziekte kan levensbedreigend worden voor iemand die met moeite de eindjes aan elkaar kan knopen, zegt hij. Je kunt wel stellen dat een verzekering een van de meest gewilde financiële producten is in ontwikkelingslanden.

Mogelijkheden voor microsparen bestaan in veel ontwikkelingslanden al op informeel niveau. Die mogelijkheden zijn veel ouder dan de Grameen Bank, zegt Bastiaensen. Een klassiek voorbeeld is het ‘système des cartes’ in de Democratische Republiek Congo. Vrouwen die hun waar op de markt verkopen, geven het geld aan het einde van de dag in bewaring bij een koopman.

Voor de meeste armen is sparen en een verzekering afsluiten echter nog een onbereikbare droom, zegt hij. Bastiaensen denkt dat ngo’s en MFI’s op korte termijn meer kunnen bereiken met het goedkoper maken van internationale overboekingen. Geld dat migranten overmaken naar hun familie thuis, is een belangrijke en betrouwbare inkomstenbron voor ontwikkelingslanden. Het totaal aan overboekingen overstijgt zelfs de officiële ontwikkelingshulp (ODA), die 68 miljard dollar bedroeg in 2003.

Overboekingskantoren zoals Western Union en Money Gram zijn snel en betrouwbaar, maar ze brengen hoge kosten in rekening. Een van de grootste onrechtvaardigheden in de wereld van vandaag is dat arme immigranten 15 tot 20 procent commissie moeten betalen over het geld dat ze naar huis sturen, aldus Bastiaensen. Het moet toch niet moeilijk zijn voor MFI’s om dat tegen voordeliger tarieven aan te bieden. En El Salvador is bijvoorbeeld al een netwerk actief dat 5 tot 8 procent commissie rekent.

De nieuwe vormen van microfinanciering zullen net als microkredieten succes opleveren, verwachten ze. Op grond van de omvang van de potentiële markt mag verwacht worden dat MFI’s er veel geld kunnen verdienen. MFI’s noteren betere cijfers dan commerciële banken als het gaat om aflossing. Negen van de tien cliënten voldoet aan de (vaak wekelijkse) aflossingsplicht. De rente is ook hoger, die is gemiddeld 40 procent van de geleende som. Naar westerse maatstaven lijkt dat heel veel, maar woekeraars in arme landen vragen rentetarieven van 100 tot 300 procent, zegt De Bruyne. Microkredieten bieden een duurzaam alternatief voor dat soort praktijken.

Microkredieten kunnen een flinke bijdrage leveren aan het bereiken van de eerste van de acht millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties, namelijk de halvering van het aantal mensen dat onder de armoedegrens leeft tegen 2015. Het is ook een krachtig middel om de participatie van vrouwen aan het maatschappelijke en economische leven te bevorderen - de derde millenniumdoelstelling. Het merendeel van de klanten is namelijk vrouw. Microkredieten dragen ook bij aan de achtste doelstelling, het bevorderen van een wereldwijd samenwerkingsverband voor ontwikkeling.

Wat tot nu toe bereikt is, is indrukwekkend, concludeert De Bruyne. Hij verwijst naar een onderzoek onder cliënten van Ashi, een van de Triaspartners in Azië die kredieten verstrekt aan het armste deel van de vrouwen die op de Filipijnen onder de armoedegrens leven. Een vijfde van die vrouwen weet zich binnen vier jaar aan de armoede te ontworstelen, zegt De Bruyne. (JS/ADR)