Nanotechnologie kan zegen zijn voor arme landen (rapport)

Het is voor het eerst dat uitgebreid onderzoek is gedaan naar wat nanotechnologie ontwikkelingslanden kan bieden op het terrein van gezondheidszorg, milieu en economie. Nanotechnologie is het manipuleren van stoffen op het niveau van atomen en moleculen. Daardoor verandert de structuur van de materie. Zo wordt aan de Nederlandse Landbouwuniversiteit Wageningen bijvoorbeeld gewerkt aan een filter waarmee ziektekiemen uit melk gehaald kunnen worden. Maar nanotechnologie kan in de toekomst waarschijnlijk ook mutaties in het DNA van mensen repareren, kankercellen vernietigen en de diagnose van aids en tuberculose vergemakkelijken. Door atomen uit afvalproducten te recyclen, kan milieuvervuiling voorkomen worden. En processors ter grootte van een speldenknop zouden de prestatie van onze huidige computers duizenden malen kunnen overtreffen. Met nanotechnologie kunnen geavanceerde goederen eenvoudig en goedkoop geproduceerd worden. Er zijn al producten op de markt waarin nanotechnologie verwerkt is, zoals zonneschermen, cosmetica en krasvrije lak.

Japan en Duitsland geven jaarlijks honderden miljoenen euro’s uit aan onderzoek naar nanotechnologie. In de VS is de afgelopen vier jaar een paar miljard dollar geïnvesteerd in het ontwikkelen van de technologie. Verscheidene landen van de Europese Unie investeren ook zwaar om de boot niet te missen. Ook landen als China, India, Zuid-Korea, Thailand, Zuid-Afrika en verschillende Latijns-Amerikaanse landen doen onderzoek naar de veelbelovende technologie.

De nieuwe technieken maken op papier zo veel mogelijk, dat veel mensen huiverig zijn voor de gevolgen. Want die zijn niet altijd even goed te overzien. De angst voor misbruik van de technologie werd de afgelopen jaren onder andere verwoord door Greenpeace en de Britse kroonprins Charles. Zij willen een (tijdelijke) stop op financiering van het onderzoek, zodat eerst de mogelijke gevaren in kaart gebracht kunnen worden.

Er zijn nog niet eens voorschriften voor het werken met nanotech in laboratoria, zegt Pat Mooney van de de Canadese actiegroep ETC (Erosie, Technologie en Concentratie). Hij erkent dat het Zuiden veel profijt kan hebben van de nieuwe techniek. Zo zouden bijvoorbeeld de kosten van waterzuivering aanzienlijk verlaagd kunnen worden. Juist omdat nanotech-deeltjes zo klein zijn, hebben de materialen unieke, vaak nog onbekende eigenschappen. Dat biedt ongekende mogelijkheden, maar er zijn ook gevaren. Een van die gevaren is dat wapens gemakkelijker en goedkoper geproduceerd kunnen worden, terwijl ze tegelijkertijd geavanceerder worden.

Er gaapt al een digitale kloof tussen Noord en Zuid en die dreigt gevolgd te worden door een nanotech-kloof, stelt Abdallah Daar, een van de auteurs van het rapport van het Centre for Bioethics. Hij erkent dat er gevaren schuilen in de technologie. Maar hij vreest dat ‘angstzaaiende’ activisten een debat forceren over de risico’s van nanotechnologie in het Noorden, terwijl de positieve effecten ervan voor het Zuiden genegeerd worden. Dat is precies wat gebeurd is als gevolg van de discussie over gentechnologie, stelt hij in het rapport. Die fout moeten we deze keer voorkomen.

In het rapport wordt gepleit voor een internationaal netwerk dat zowel de risico’s als de zegeningen van nanotechnologie moet onderzoeken. Zo’n netwerk zou regulerend kunnen optreden en een forumfunctie kunnen vervullen voor onderzoekers en andere betrokkenen. Mooney zit op hetzelfde spoor. Zijn ECT wil op de Conferentie over Biologische Diversiteit die deze maand in Kuala Lumpur (Maleisië) wordt gehouden, een officieel voorstel doen voor de oprichting van een internationale conventie. Dit nieuwe orgaan zou dan technische ontwikkelingen kunnen volgen, nieuwe producten kunnen evalueren en zorgen voor kennisuitwisseling. Dat is niet alleen van belang voor nanotechnologie, maar voor alle belangrijke nieuwe technologieën, aldus Mooney.

‘Nanotechnology’
ETC Group