'Nation Building' wordt aartsmoeilijk in Haïti - analyse

De VS hebben opeens het heft in handen genomen in de Haïtiaanse crisis. Volgens Aristide hebben de Verenigde Staten hem gedwongen te vertrekken; in elk geval hebben de Amerikanen geholpen de omstreden staatsman snel van het toneel te doen verdwijnen. De VS sturen nu waarschijnlijk 1000 tot 2000 manschappen naar Haïti, die deel zullen uitmaken van een internationale vredesmacht die maximaal 5.000 soldaten zal tellen. Bush verklaarde dat er nu een nieuw hoofdstuk is opengeslagen voor Haïti, maar het valt nog te bezien of dat naar de hoopvolle toekomst leidt waar de Amerikaanse president het ook over had.

Zondag is Boniface Alexandre, de voorzitter van het Haïtiaanse hooggerechtshof, ingezworen als interim-president, maar de vorming van een overgangsregering wordt veel moeilijker. Volgens de Haïtiaanse grondwet moeten er ook binnen de 90 dagen verkiezingen worden uitgeschreven. Amerikaanse diplomaten zouden begonnen zijn met de samenstelling van een ‘raad van ouderen’ om de verkiezingen voor te bereiden en de ordediensten te herstructureren.
De VS hebben niet veel om mee te werken, oordeelt Jocelyn McCalla, de directeur van de in New York gevestigde Nationale Coalitie voor Haïtiaanse Rechten. De democratische oppositie is een samenraapsel, en ik denk dat de alliantie die ze hebben gevormd snel in elkaar zal stuiken. McCalla betwijfelt ook dat Lavalas, de beweging van Aristide, het vertrek van haar voorman zal overleven. Gelet op die wankele basis is volgens McCalla de kans groot dat verkiezingen die over drie maanden zouden worden gehouden, uitlopen op een schijnvertoning.

Zelfs de samenstelling van een interim-regering werpt grote problemen op. De rebellen, die in drie weken klaarspeelden wat de ongewapende oppositie drie jaar lang vergeefs nastreefde, worden onder meer geleid door voormalige officieren van het Haïtiaanse leger. Dat pleegde in 1991 een staatsgreep tegen Aristide, en werd in 1994 ontbonden nadat Aristide onder bescherming van een Amerikaanse interventiemacht was teruggekeerd. Andere rebellen komen uit de FRAPH, een paramilitaire organisatie die tijdens de militaire dictatuur vermeende aanhangers van Aristide met terreurdaden onder de knoet hielpen houden. Twee van hun leiders, Louis Jodel Chamblain en Jean Tatoune, werden in de jaren 90 al veroordeeld voor politieke moorden.

De Amerikaanse Buitenlandminister Colin Powell verklaarde zaterdag dat de VS van sommige figuren uit het verzet tegen Aristide niet willen dat ze opnieuw een rol gaan spelen in de burgersamenleving, gelet op hun verleden. Maar Guy Philippe, de sterke man van de rebellen, stelde maandag in een interview met de BBC er zeker van te zijn dat zijn beweging vertegenwoordigd zal zijn in de overgangsregering. Philippe, een officier in het Haïtiaanse leger die zijn opleiding kreeg in de VS, bouwde een kwalijke reputatie op als politiechef in Delmas en Cap Haitien en vluchtte in 2001 na een mislukte staatsgreep tegen Aristide naar het buitenland.

Philippe en veel andere rebellen die uit het voormalige leger komen, maken er geen geheim van dat ze die strijdmacht heropgericht willen zien. Volgens sommige analisten wordt dat zelfs een van hun voorwaarden om deel te nemen aan een eventueel ontwapeningsproces. De idee leeft ook in de conservatieve vleugel van de democratische oppositie, onder meer bij de vertegenwoordigers van de traditionele elite die samen met het leger de macht in handen had voordat Aristide in 1994 het presidentschap weer kon opnemen.

Vakbonden, boerenorganisaties en andere volksbewegingen die de voorbije jaren de handen in elkaar hadden geslagen met de elite in het verzet tegen Aristide, voelen zich dan weer bedreigd door een mogelijke verrijzenis van het onzalige Haïtiaanse leger. Samen met de internationale organisaties die hun steunen, pleiten ze voor een volledige ontwapening van de rebellen en de milities uit het Aristide-kamp. Het uitblijven van een dergelijke algemene ontwapening in 1994, ligt volgens Amnesty International aan de basis van het aanhoudende politieke geweld op Haïti.

Ook het opnieuw op gang brengen van de Haïtiaanse economie wordt een formidabele uitdaging. Washington en andere internationale donros zetten de meeste hulp aan het arme halfeiland stop in 2000 uit protest tegen gesjoemel bij de parlementsverkiezingen. Een deel van dat bevroren hulpgeld staat op rekeningen bij de Wereldbank en andere internationale ontwikkelingsfinanciers en kan relatief snel naar Haïti gaan als de internationale donors het daarover eens worden. Maar waarschijnlijk is er meer geld nodig, en dat zou betekenen dat de VS samen met andere donors vanaf nu elk jaar enkele honderden miljoen dollar ontwikkelingshulp moeten vinden voor Haïti. Voor Washington is dat vervelend, want tijdens zijn verkiezingscampagne vier jaar geleden beloofde Bush een einde te maken aan de dure pogingen tot ‘nation building’ in mislukte staten die zijn voorganger Bill Clinton ondernam. Intussen pompen de VS echter alweer miljarden in Afghanistan en Irak.