Nationaliteit niet bedreigd door een Europese identiteit

Op een debat georganiseerd door de Spinelligroep - een initiatief van enkele Europese parlementairen voor meer Europa – stelden Ulrich Beck en Amin Maalouf beiden dat een Europese identiteit een nationale identiteit niet uitsluit. De diversiteit in Europa is net haar sterkte.

Methodologisch nationalisme

Volgens Beck vormt methodologisch nationalisme het grootste obstakel om Europa te begrijpen. Daarin ligt het belang bij de natiestaat en is die de normale en gewenste organisatievorm. In die redenering is Europa enkel een som van nationale staten.

Door de bril van methodologisch nationalisme zien de intergouvernementalisten de evolutie van Europa als een soort kolonisatie, een manier om bepaalde waarden op te leggen. Bij de federalisten lijkt het doel een soort Verenigde Staten van Europa. Dat vormt een bedreiging voor de nationale identiteit. Beide strekkingen spelen een ‘zero sum game’. Alles wat Europa wint, verliezen de individuele lidstaten. Langs de ene kant heb je die federale superstaat waarmee je geen lidstaten meer hebt en aan de andere kant als je puur het intergouvermentele laat spelen, heb je geen echte unie.

Die optiek moeten we volgens Beck van ons afwerpen. Europa is op vele vlakken beter dan de natiestaat en is een heel ander type van organisatie. Europa is geen bedreiging voor het nationale. Integendeel het maakt er deel van uit. De verschillen tussen de lidstaten is net wat Europa sterk maakt.

‘Driving force’

Volgens Amin Maalouf speelt Europa nog altijd een centrale rol in de geschiedenis. Hoe het ook uitdraait, het zal een voorbeeld voor heel de wereld zijn. Er is nog geen echte Europese identiteit. Om die te vormen mogen we niet uitgaan van waarin we verschillen, maar van wat we gemeen hebben zoals de geschiedenis en de cultuur.

Die identiteit is niet natuurlijk verder gevloeid uit de eenmaking, terwijl dit de ‘driving force’ had kunnen zijn achter het project. Het project staat nu enigzins stil. Maalouf ziet de oorzaak daarvan vooral bij de vragen die rezen na de val van de Berlijnse Muur: voor wie is dit Europa, waarom willen we dit Europa en waar willen we met Europa naar toe? De antwoorden daarop bleven vaag met een gebrek aan vertrouwen als gevolg.