'Natuurlijk Viagra' stimuleert wereldnetwerk tegen biopiraterij

Een plant die bekend staat als ‘natuurlijk viagra’ - logisch dat er belangstelling voor bestaat. Enkele Amerikaanse en vooral veel Japanse bedrijven hebben dan ook de eigendomsrechten verkregen op producten gebaseerd op de macaplant. Het Amerikaanse Pure World Botanicals, Inc. haalde de buit al binnen in de VS en diende ook een aanvraag in bij het Europese patentenbureau - het wacht al 6 jaar op antwoord.

De bereiding kan gebruikt worden voor de behandeling van kanker en seksueel disfunctioneren, zegt de verklarende tekst bij de patentaanvraag voor een extract van de wortels van Lepidium meyenii, de wetenschappelijke naam van de maca. In de VS geldt al een tweede patent, van het Texaanse Biotics Research Corporation. Dat zou testosterongehaltes doen stijgen.

Maar Peru, land van oorsprong van de plant, is daar niet zo blij mee. Deze landen hebben niks uitgevonden, maar alleen gebruik gemaakt van inheemse boerenkennis van de plant die bekendstaat als natuurlijk viagra, zegt juriste Isabel Lapeña van de Peruaanse Vereniging voor Milieuwetgeving. Peruaanse boeren en wetenschappers hebben een werkgroep gesticht om te kijken hoe ze zich tegen de patenten kunnen verzetten. Twee jaar geleden richtte Peru ook al een Nationale Commissie voor de Bescherming van de Biodiversiteit op.

Nu krijgt de strijd tegen biopiraterij internationale allures, met de oprichting van het Andes-Amazoneinitiatief voor de Preventie van Biopiraterij. Het wil zich niet beperken tot de Andes en Amazone zelf. Partnerinstellingen in Brazilië, Colombia, Ecuador en Venezuela maakten zich al lid.

We willen tegen alle vormen van biopiraterij vechten, en is het nuttig te verwijzen naar sprekende voorbeelden, zoals de maca in Peru en de cupuaçú in Brazilië, zegt Lapeña. De cupuaçú is een vrucht uit de familie van cacao, dat in de Amazone groeit en waarvan je chocoladeachtig snoepgoed en dranken kan maken. Jaren geleden registreerde een Japans bedrijf de naam cupuaçú als bedrijfsnaam, maar actievoerders startten een cupuaçú is van ons-campagne, tekenden beroep aan en wonnen de strijd.

Veel strijdpunten draaien rond patenten die diverse Amerikaanse bedrijven, universiteiten en onderzoekers hebben aangevraagd op een gifstof die de huid van de opvallend gekleurde grote makikikker (Phyllomedusa bicolor) afscheidt. Inheemse jagers gebruiken het toxine van oudsher bij sjamanistische jachtrituelen en als medicijn. Farmaceutische bedrijven en wetenschappers hebben ontdekt dat het gif ongekende stoffen bevat die verdovende eigenschappen hebben en ook nuttig lijkt bij aandoeningen van de bloedsomloop.

We willen de patenten niet ongedaan maken, zegt Michael Schmidlehner, hoofd van Amazonlink, de organisatie die het voortouw neemt in de actie. Hij weet dat er al synthetische versies van de gifstoffen werden geproduceerd. Maar we willen hiermee argumenteren dat er ‘informed consent’ nodig is voor je traditionele kennis gebruikt, zoals de Conventie over Biologische Diversiteit vooropstelt. En dat de voordelen van die kennis ten goede moeten komen aan de mensen bij wie ze ligt.

Want dit is diefstal, zegt Manoel Roque de Souza, ook gekend als Roque Yawanawá, van de Yawanawá-indianen, één van de volkeren die de gifstof van de kikker gebruiken. De Yawanawá hebben in overleg met Amazonlink een bewustmakings- en trainingproject gestart om de eigen mensen te helpen biopiraterij tegen te gaan.

Het Initiatief voor de Preventie van Biopiraterij wil het netwerk van organisaties verder uitbreiden, hun werk stimuleren en daarnaast lobbyen bij de instellingen die gaan over patenten, zoals de Wereldhandelsorganisatie en de Wereldorganisatie voor Intellectueel Eigendomsrecht WIPO. (ADR/MM)