Nepal verwacht al begin mei VN-waarnemers

Bronnen in VN-kringen in Nepal verwachten dat uiterlijk begin mei enkele tientallen waarnemers in Nepal zullen arriveren, als onderdeel van een recente overeenkomst tussen de Nepalese regering en het Hoge Commissariaat voor de Mensenrechten van de VN. Het is de bedoeling dat zij regionale kantoren opzetten, zodat schendingen van de mensenrechten snel beantwoord kunnen worden.

Een VN-commissie onder leiding van de Zwitser Walter Kaelin heeft inmiddels voorbereidend onderzoek in Nepal afgerond.

De VN geven een duidelijk signaal af door waarnemers te sturen, zegt een voormalige Nepalese overheidsfunctionaris die anoniem wil blijven. Het laat zien dat de internationale gemeenschap de mensenrechtenschendingen niet meer accepteert.

Nepal is sinds oktober 2002 verwikkeld in een conflict waar drie partijen bij betrokken zijn. In 2002 greep koning Gyanendra voor de eerste keer de macht. Op 1 februari van dit jaar stuurde hij de regering naar huis, omdat die er de afgelopen jaren niet in slaagde de maoïstische opstand de kop in te drukken en verkiezingen uit te schrijven. Honderden politici, mensenrechtenactivisten en journalisten werden gearresteerd en Gyanendra stelde noodmaatregelen in om elke vorm van oppositie de kop in te drukken.

De koning verklaarde dat zijn acties noodzakelijk waren om de democratie en de constitutionele monarchie te beschermen tegen de maoïstische rebellen die sinds 1996 met geweld proberen een communistische republiek tot stand te brengen. Het conflict kostte tot nu toe ruim 11.000 Nepalezen het leven. Zowel Amnesty International als Human Rights Watch noemen Nepal als het land met het grootste aantal verdwijningen.

De Nepalese regering stemde op 10 april in met de komst van een VN-missie. Dat besluit werd afgelopen woensdag in Genève versterkt door een resolutie die oproept tot onmiddellijk herstel van de democratie en burgerlijke en politieke vrijheden.

De zogenoemde agenda-19-resolutie doet een beroep op de regering en de rebellen om mensenrechten en de internationale humanitaire wetgeving te respecteren en te handelen in overeenstemming met alle andere relevante normen op het gebied van burgerrechten.

De politieke partijen in Nepal, die het de afgelopen maanden zwaar te verduren kregen onder het koninklijke regime, hebben verheugd gereageerd op de VN-resolutie. Wij zijn hier uiteraard erg blij mee en we hopen dat we de internationale gemeenschap kunnen laten zien dat de resolutie ook daadwerkelijk in de juiste geest wordt uitgevoerd, zei Ram Sharan Mahat, oud-minister en leider van het Nepalese Congres.

Druk van mensenrechtengroepen en westerse donors heeft volgens analisten bijgedragen aan het Nepalese besluit om in te stemmen met de komst van VN-waarnemers. Bovendien hebben onderhandelaars het diplomatieke spel slim gespeeld. Zij lieten tegenover de Nepalese regering de mogelijkheid van een strengere resolutie, waarin een speciale VN-rapporteur voor Nepal benoemd zou worden, doorschemeren. Een schrikbeeld voor de Nepalese regering, omdat het land daarmee op een lijn gesteld zou worden met ‘pariastaten’ als Birma. De woensdag aangenomen resolutie laat de Nepalese ruimte om een ‘overwinning’ te claimen, omdat ze de benoeming van een speciale VN-rapporteur heeft weten te voorkomen.

Of de bepalingen in de resolutie en de overeenkomst met de Nepalese regering in de praktijk ook haalbaar zijn, moet nog blijken. De International Crisis Group (ICG) in Brussel verwoordde de zorg daarover tegen Louise Arbour, de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten. Een snelle en omvangrijke inzet van waarnemers is van essentieel belang, zei voorzitter Gareth Evans van de ICG gisteren (donderdag) in een brief aan Arbour. Om politieke en financiële redenen zal het moeilijk worden om de missie later te versterken. Geleidelijke uitbreiding geeft mensenrechtenschenders en hun bondgenoten de gelegenheid nieuwe strategieën te ontwikkelen om de missie te saboteren.

Mensenrechtenactivisten hebben redenen om bezorgd te zijn. Nepal deed in maart vorig jaar verschillende toezeggingen aan vergadering van VN-Mensenrechtencommissie in Genève, maar kwam de beloften voor het grootste deel niet na. Dat leidde nu tot een striktere resolutie. (JS/ADR)