Ngo’s en ontwikkelingslanden niet enthousiast over Europese landbouwhervorming

De Unie verleent jaarlijks voor 44 miljard euro steun aan de Europese boeren, en dat fnuikt de ontwikkeling van de landbouw in arme landen. Het subsidiesysteem stimuleert overproductie, zodat Europese landen hun overschotten dumpen in ontwikkelingslanden. De boeren daar kunnen niet op tegen de kunstmatig lage prijzen.

Het was een triomfantelijke Franz Fischler die gisteren de pers te woord stond na een 15-uur durende marathonvergadering. De landbouwcommissaris omschreef de ingrijpende hervorming van het 45 jaar oude gemeenschappelijke landbouwbeleid van de Unie als “het begin van een nieuw tijdperk. We zeggen vaarwel aan het oude subsidiesysteem dat het internationale handelssysteem verstoort en de ontwikkelingslanden schade berokkent.”

Het belangrijkste element in de hervorming is het loskoppelen van loonsubsidies en productie. De vele subsidies worden vervangen door één vaste inkomenspremie. De Europese boeren kunnen die pas krijgen als ze bewijzen dat ze voldoen aan de Europese normen inzake duurzame landbouw – daarvoor wordt vanaf 2007 een auditsysteem opgesteld.

Fischler verwacht dat de hervorming de Unie in pole position zal zetten voor de handelsronde in Cancun, waar in september een akkoord moet ondertekend worden over de verdere vrijmaking van de wereldhandel. De gesprekken daarover zitten nog steeds muurvast; de ontwikkelingslanden eisen eerst een hervorming van het Europese en Amerikaanse landbouwbeleid.

De ngo’s die in Brussel de belangen van ontwikkelingslanden verdedigen, delen het triomfalisme van Fischler niet. Ze vinden het compromis – dat sterk afwijkt van wat de Europese Commissie eerst had voorgesteld – maar flauwe kost. De subsidies voor grote bedrijven worden in 2005 en 2006 afgebouwd met amper drie en vier procent en vanaf 2007 gaat daar elk jaar 5 procent af. Boeren die minder dan 5000 euro per jaar trekken, krijgen tot 2013 evenveel steun als nu.

Thierry Kesteloot van Oxfam België vindt de hervorming too little, too slow. “Ik zie echt niet wat de ontwikkelingslanden nu krijgen bij de gesprekken over de wereldhandel in Cancun in september. Europa had de gelegenheid om een voortrekkersrol te spelen in de wereld en de handel te doen werken voor de armen, maar in plaats daarvan steekt het zijn kop in het zand.”

Tsigereda Walelign, die in het parlement zetelt voor de Green Party en adviseur is inzake ACP-EU relaties, deelt die mening. “De hervorming heeft geen positieve impact op ACP (het blok van 79 landen uit Afrika, de Cariben en de Stille Oceaan) en dat om twee redenen. De interventieprijs voor bepaalde landbouwproducten werd onder druk van Frankrijk niet verlaagd (waardoor prijzen kunstmatig hoog blijven, red) en de uitvoersubsidies blijven overeind. Op lange termijn zal de loskoppeling van de productie de Europese boeren ertoe aanzetten om minder te exporteren naar de ACP-markt. Maar op korte termijn verandert er weinig.”

Tim Rice, handelsexpert van de organisatie ActionAid, gelooft niet dat de Europese overproductie zal stoppen. “De voorstellen laten rijke landen toe suiker en melkproducten te blijven dumpen in ontwikkelingslanden.”

Julian Edwards, de directeur van Consumers International, wijst op de kleine lettertje van de hervorming. “Het akkoord sluit bepaalde producten uit, die van levensbelang zijn voor boeren in ontwikkelingslanden. De gesprekken over de hervorming van de katoenmarkt - de Europese subsidies zijn daar de hoogste ter wereld – en tabak werden uitgesteld en over suiker is zelfs nog geen sprake.”

De Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) is gematigd positief. Op lange termijn kunnen de voedselprijzen dalen, maar het biedt niet onmiddellijk soelaas voor de boeren in Latijns-Amerika en Afrika, zegt Luis Portugal, landbouwexpert van de OESO. Het is een stap in de goede richting, maar een heel kleine stap. De woordvoerder van het ACP Secretariaat doet aan constructieve kritiek: “We kennen nog niet alle details maar het gaat in de juiste richting, menen we. De Europese subsidies schaden de concurrentie tussen de ACP-landen en de lidstaten, maar we denken dat onze landen hiermee gebaat zijn.” Van de 79 ACP-landen zijn 40 extreem arm. Ze zijn economisch volledig afhankelijk van Europese hulp.