‘Niet eten doe je niet voor je plezier’

Een bel ontbreekt, een doorkijk naar binnen ook. Achter de met protestaffiches beplakte ramen van het VUB-studentenhuis huizen de 23 hongerstakers, allen mensen zonder papieren, afkomstig uit Mauretanië, Burkina Faso, Ivoorkust, het grootste deel uit Algerije en Marokko.

Ik ontmoet de woordvoerders Mohammed en Omar op dag elf van de hongerstaking –de actie begon op 14 januari. Het is –cynisch genoeg– lunchtijd maar het overgrote deel van de groep slaapt. Sinds 14 november 2011 huizen deze mensen in lokalen van het studentenhuis van de VUB in de Triomflaan. Daar konden ze terecht nadat ze eerder uit het opvanghuis Polgyone waren gezet en weggestuurd werden op het Fernand Cocqplein waar ze later overnachtten.

Elf dagen hongerstaking heeft een tiental van hen al minstens één opname in het ziekenhuis bezorgd. ‘Iedereen lijdt aan duizelingen en draaierigheid’, vertelt Omar. ‘Drie keer per week komt een steungroep langs met een dokter (Rita Vanobberghen van Geneeskunde voor het Volk, td) om onze toestand op te volgen. En af en toe komen nog andere bezoekers en sympathisanten langs. Het OCMW van Oudergem bezorgde ons intussen ook al een medische fiche.’

De meesten van hen zijn hier al een paar jaar, sommigen vroegen tijdens de campagne van 2009 regularisatie aan. Ze werden geweigerd of kregen geen antwoord, anderen dienden nooit een asielaanvraag in, vertellen Omar en Mohammed. Terugkeer is geen optie, klinkt het. ‘We hebben niet zomaar ons land verlaten, we wilden in een democratische samenleving leven’, legt Mohammed uit. ‘In tegenstelling tot wat veel mensen denken, hebben we echt al banden opgebouwd met België.’

Waardig werk

‘We willen echt werken. Velen van ons hebben gewerkt, in het zwart uiteraard. De economische crisis heeft echter ook de zwarte markt getroffen. We blijven dus met niets over: geen job, geen papieren, geen inkomen, geen adres, geen waardigheid.’

Omar werkte in de horeca. ‘Ik werkte in de keuken, onder meer als afwasser en had een contract van negen maanden. Dan stopte het. Ik verloor mijn arbeidskaart en dus ook mijn verblijfsvergunning. Men wil ons hier wel hebben als het erop neerkomt een dag van meer dan acht uur te werken voor 15 euro. Maar als we niet meer in het plaatje passen, worden we gedropt. Dat ging ook zo bij de anderen van de groep die onder meer in de bouw- of schoonmaaksector werkten.’

‘Terugkeer is geen optie. We hebben niet zomaar ons land verlaten.’

Met de hongerstaking hopen de sans-papiers een verblijfsvergunning en een werkvergunning voor één jaar te krijgen. ‘We zouden al blij zijn met een politiek signaal.’ De vraag is echter of iemand nog opkijkt van een zoveelste hongerstaking van mensen zonder papieren, sowieso uitgerangeerd in onze samenleving. ‘Er zou een parlementslid van Ecolo langskomen, maar tot nu zagen we hier nog geen politicus’, zegt Mohammed. ‘We willen op zijn minst reactie van de Dienst Vreemdelingenzaken, maar het blijft muisstil’, zegt Omar. Intussen bundelden de hongerstakers hun individuele dossiers tot één gezamenlijk dossier dat door een advocaat wordt behartigd.

‘We kregen opmerkingen dat een hongerstaking het verkeerde drukkingmiddel zou zijn’, reageert Mohammed. ‘We hebben echter geen keuze. We hebben alles geprobeerd: acties, manifestaties, persconferenties, lezingen in scholen en universiteiten. Dat leidde echter tot niets.’

Hun persoonlijke drijfveer om tot een hongeractie over te gaan, is helaas niet uniek. Het menselijke verhaal achter de actie wordt soms wèl onderbelicht of verkeerd voorgesteld door media en politici. ‘Niet eten en je lichaam doen aftakelen doe je niet voor je plezier, het is geen “snelle” schreeuw om aandacht’, vult Mohammed aan.

succeskans

Hélène Lemblé van het steuncomité van de VUB-studenten, is pessimistisch. ‘Ik denk niet dat het doel van deze mensen snel bereikt zal worden. Maar ook al waren we vanuit het steuncomité zeker niet onverdeeld gelukkig toen ze beslisten om in hongerstaking te gaan, ze krijgen nu tenminste media-aandacht.’

Volgens Lemblé is er dringend nood om kloven te overbruggen. ‘De publieke opinie, de gewone burgers kennen het probleem van deze mensen niet genoeg, zien de mensen achter die titels niet. Ze kennen evenmin de situatie in de herkomstlanden, die de mensen doet vertrekken.’

Of die media-aandacht hen zal rechthouden gedurende de hongerstaking is onduidelijk. ‘De politieke situatie nu is zeker niet gunstig’, zegt dokter Rita Vanobberghen van Geneeskunde voor het Volk, die intussen al behoorlijk wat hongerstakers medisch begeleidde. ‘In 2009 heeft een grote hongerstaking geleid tot de regularisatiecampagne, de druk was groot om iets te doen. Nu is het politieke klimaat ongunstig om wat gedaan te krijgen. Deze hongerstakers hebben bovendien niet de nationaliteiten die in aanmerking komen voor subsidiaire bescherming, wat de Afghaanse en Pakistaanse hongerstakers bij vorige acties wel kregen.’

Vanobberghen steunt de hongerstakers in de eerste plaats medisch: ‘Dat is mijn opdracht als arts. Ik volg hun lichamelijke toestand op, zeg hen wanneer ze toch iets moeten eten als hun conditie het niet toelaat, als het te risicovol wordt. Ik ontken echter niet dat ik deze mensen ook moreel steun in hun vraag om papieren. Papieren openen deuren naar werk, gezondheidszorg, huisvesting. Het gaat tenslotte om mensen die een menswaardig bestaan verdienen.’