Nieuwe bananenoorlog in de maak

Mentor Villagomez, de ambassadeur van Ecuador in Brussel, zegt dat zijn land het voorstel van de EU zal aanvechten bij de WHO. De aankondiging van de Europese Unie over de nieuwe tarieven laat ons geen andere keuze dan om arbitrage te verzoeken bij de WHO. Wij hebben dertig dagen de tijd en de gesprekken zijn nu al begonnen.

Maandag heeft de Europese Unie in de Wereldhandelsorganisatie meegedeeld dat zij vanaf volgend jaar haar omstreden systeem van quota’s en heffingen op de invoer van bananen wil aanpassen. Als de EU haar zin krijgt, zullen de landen van Latijns-Amerika vanaf 1 januari 2006 niet langer gebonden zijn door de vroegere invoerquota’s, maar zullen zij veel hogere invoertaksen moeten betalen. Die taksen liggen nu op 75 euro per ton, maar Europa wil die optrekken tot 230 euro.

Waarschijnlijk zal Latijns-Amerika naar aanleiding van dit Europese voorstel de Wereldhandelsorganisatie (WHO) verzoeken tussenbeide te komen en zo een herhaling te vermijden van de bitsige bananenoorlogen uit de jaren 1990. Die leidden ertoe dat de EU haar invoerstelsel voor bananen moest herzien, omdat de Europese preferentiële regels voor bananeninvoer discriminerend waren.

De EU wilde toen al overstappen op een systeem dat alleen nog zou bestaan uit tarieven, maar er kon geen overeenkomst worden bereikt over de hoogte daarvan. De oude regels voorzagen een bijna exclusieve toegang tot de Europese markt voor bananen uit de 79 ACP-landen, bijna allemaal voormalige Europese kolonies uit Afrika, de Cariben en de Stille Oceaan. Maar de Latijns-Amerikaanse bananenproducenten en de grote bananenmultinationals uit de Verenigde Staten vonden deze preferenties oneerlijk. Toen de VS een zaak aanspande in naam van een aantal Amerikaanse bedrijven die actief zijn in Centraal- en Zuid-Amerika, bepaalde de WHO dat het Europese invoerstelsel inderdaad discriminerende elementen bevatte, vooral dan de methode voor het toekennen van vergunningen en van nationale ACP-quota’s.

Twee jaar later bepaalde de WHO dat de VS voor 191,4 miljoen dollar handelssancties mocht opleggen tegen producten uit de EU. Dit leidde tot de zogenaamde bananenoorlog. In 2001 werd evenwel een staakt-het-vuren bereikt, toen de EU ermee instemde haar invoersysteem voor bananen te veranderen en een ééngemaakt tarief te onderhandelen voor alle exporteurs.

Volgens de EU hebben de ACP-landen momenteel twintig procent van de Europese bananenmarkt in handen. Producenten uit de EU - vooral Spanje - hebben nog eens een aandeel van twintig procent, terwijl de Latijns-Amerikanen met zestig procent de markt domineren. Om de overgang naar een meer concurrentieel invoersysteem te vergemakkelijken, heeft de EU de ACP-landen al miljoenen dollar hulp gegeven om hun landbouwproductie te diversifiëren en naast bananen ook andere gewassen te kweken.

De EU wijst erop dat het nieuwe tarief bedoeld is om te schipperen tussen de eisen van de grootschalige kwekers in Latijns-Amerika en de belangen van de traditionele bananenleveranciers in Afrika, de Cariben en de Stille Zuidzee. De ACP-landen willen dat de goedkopere Latijns-Amerikaanse bananen worden belast met een invoerrecht van 300 euro per ton, om zo te voorkomen dat zij de lucratieve Europese markt zullen overspoelen. ACP-bananen komen nu zonder taksen de EU binnen.

Het nieuwe Europese voorstel voorziet een verandering in het invoerregime voor bananen, maar betekent niet meer bescherming. Het voorgestelde tarief gaat uit van een methodologie om equivalente tarieven te berekenen die is vastgelegd in teksten van de WHO en is gebaseerd op objectieve gegevens, zei Mariann Fischer Boel, Europees commissaris voor Landbouw en Plattelandsontwikkeling maandag toen het voorstel bekend werd. Ik vind dat we erin geslaagd zijn de kwadratuur van de cirkel te maken en dat we hiermee de niet altijd gelijklopende belangen van onze consumenten, producenten en handelspartners vrijwaren.

Vorige week vergaderden de leiders van zeven grote Latijns-Amerikaanse bananenproducenten – Ecuador, Colombia, Guatemala, Honduras, Costa Rica, Panama en Nicaragua – in Quito in Ecuador om het nieuwe Europese bananenregime te bespreken. Zij riepen de EU op om over te schakelen op een nultarief of om ten minste het huidige niveau van heffingen te behouden.

Ambassadeur Villagomez stelt dat zij in Quito met de EU wilden onderhandelen. Wij wilden de Europese Unie een derde weg naar een mogelijke oplossing aanbieden, maar de EU heeft beslist daar niet op in te gaan. Wij zullen ons nu niet zomaar neerleggen bij het Europese voorstel. (LD/MM)