Nieuwe Boliviaanse grondwet krijgt inheems tintje

De vergadering heeft een jaar om een nieuwe grondwet op te stellen. Het is onder meer de bedoeling de rechten van de inheemse bevolking te versterken. Van de negen miljoen Bolivianen zijn er ongeveer 5,4 miljoen van indiaanse afkomst.

De Quechua- en Aymara-indianen zijn de grootste inheemse groepen onder de pakweg 36 verschillende inheemse gemeenschappen in het armste land van Latijns-Amerika. Inheemsen zijn er de armsten onder de armen.

Morales, een Aymara-indiaan die in januari geïnstalleerd werd als president, wijst er met regelmaat op dat de inheemse bevolking werd uitgesloten bij het vaststellen van de eerste grondwet in 1825. En dat terwijl indianen destijds naar schatting zo’n 90 procent van de bevolking uitmaakten.

De Beweging naar het Socialisme (MAS) van Morales heeft 137 van de 255 zetels in de grondwetgevende vergadering. Voorzitter van de nationale grondwetvergadering is Silvia Lazarte, een belangrijke boerenleider uit de Quechua-gemeenschap. Morales heeft de vergadering opdracht gegeven om Bolivia “opnieuw te grondvesten”, de natuurlijke rijkdom van het land te “herwinnen” voor de Bolivianen en te streven naar economische onafhankelijkheid. Een ambitieuze onderneming die meer vraagt dan het hervormen van de grondwet, zegt de president, die ook leider is van de cocaboeren in Bolivia.

Voor goedkeuring van voorstellen in de vergadering is een meerderheid van 50 procent plus één stem nodig, hebben de president en de afgevaardigden van de MAS in de vergadering besloten. Dat betekent dat 129 van de 255 stemmen voldoende zijn om een voorstel aan te nemen; dat is minder dan het aantal zetels van de MAS. De overige 118 zetels zijn verdeeld onder andere politieke partijen, allianties en burgergroepen.

Het besluit stuitte op tegenstand van de oppositie, die wil dat voorstellen worden goedgekeurd door een tweederde meerderheid van de leden van de vergadering - 170 stemmen dus. Dat zou de regerende partij tot concessies dwingen, waardoor de reikwijdte van de veranderingen die Morales wil beperkt wordt.

Na vijf jaar onrust, een periode waarin twee presidenten gedwongen werden af te treden door inheemse protesten tegen de privatisering van het water en aardgas in het land, werd Morales in 2005 tot president gekozen. Hij kreeg 53,7 procent van de stemmen.

Sinds het herstel van de democratie in Bolivia, in 1982, werd in het Congres een systeem van tweederde meerderheid gehanteerd bij het goedkeuren van besluiten. Dat zorgde voor een politieke onderhandelcultuur die volgens grondwetadvocaat José Luis Gutiérrez Sardán synoniem werd voor “het blokkeren van veranderingen en chantage.”

Maar, zo geeft hij toe, een systeem waarin slechts goedkeuring van 50 procent plus één stem vereist is, kan een kleine meerderheid gemakkelijker fouten maken en eveneens de stem van minderheden negeren.

Om het land echt te ‘hergrondvesten’ is een goede dynamiek tussen regering en oppositie nodig, zegt politiek wetenschapper Franklin Pareja. “Anders is het enige wat daarvoor nodig is het implementeren van het beleid van de regerende partij. Een tweederde meerderheid zou voor de democratie en stabiliteit goed zijn, omdat minderheden het recht hebben om gehoord te worden”, zegt hij.

Nadat de nationale vergadering de concept-grondwet heeft goedgekeurd, mogen de Bolivianen zich erover uitspreken in augustus 2007. Zij kunnen dan voor of tegen de nieuwe grondwet stemmen. (JS/PD)