Nieuwe tijden in de Nieuwe wereld

Een veelbelovend wingewest

2010 was een goed jaar voor Latijns-Amerika,  althans vanuit economisch oogpunt gezien.  Volgens een recent rapport van de Economische Commissie voor Latijns-Amerika en de Caraïben – Cepal- groeide de economie van de regio met 6 procent, terwijl die in 2009 bijna 2 procent was gedaald. Vooral Zuid-Amerika deed het over de hele lijn goed, van Peru over Brazilië en Paraguay tot Argentinië. Of die bloei eerder te maken heeft met de gestegen grondstoffenprijzen of met het gevoerde economische beleid  van die landen, verschilt van land tot land. 

Die gunstige economische conjunctuur is ook Europa niet ontgaan. ‘Het groeipotentieel voor onze ondernemingen ligt vandaag in Latijns-Amerika,’ klonk het uit de mond van de CEO van het Spaanse Telefonica, op de Europees-Latijns-Amerikaanse Top in Madrid, in mei dit jaar. ‘We zuiveren onze rekeningen aan met investeringen in Latijns-Amerika.’  Vooral het reusachtige aanbod aan noodzakelijke grondstoffen en natuurlijke rijkdommen en het potentieel aan hernieuwbare energie maken Latijns-Amerika zo aantrekkelijk. Vijfhonderd jaar geleden voeren de Europese masten uit naar de nieuwe wereld op zoek naar goud, grond, specerijen en een tweede adem voor het uitstervende feodale systeem. Vandaag trekken Franse, Britse en Spaanse bedrijven opnieuw westwaarts. Oliemaatschappijen, telecom- en energiebedrijven omarmen de regio, op zoek naar nieuwe wingewesten en nieuwe markten.

De tweede onafhankelijkheid

Die nieuwe kolonisatiegolf  smaakt een beetje ranzig, uitgerekend op een moment dat verschillende landen de tweehonderdste verjaardag van hun onafhankelijkheid vierden.  Voor Venezuela, Colombia, Bolivia, Ecuador, Chili, Argentinië, Paraguay en Mexico behoorde deze verjaardag tot de hoogtepunten van het jaar.  Sommige presidenten grepen de gelegenheid aan om nogmaals hun streven naar soevereiniteit en “een tweede onafhankelijkheid” te onderlijnen.

Die tweede onafhankelijkheid kwam aardig op gang in de zogenaamde linkse golf die zich tien jaar geleden op gang trok. Vandaag lijkt het er echter op dat ook die tendens tegen zijn grenzen aanbotst. In Honduras werd de putchist Porfirio Lobo bekrachtigd als wettelijk verkozen president, terwijl de kwestie Zelaya onopgelost blijft.

Zelfs Ecuador werd eind september opgeschrikt door een poging tot staatsgreep, door de manoevers van voormalig president en ex-legerkolonel Lucio Guttierrez. En in Chili werd Michelle Bachelet vervangen door de rechtse regering van Pineira. 

Geen reden tot juichen dus, maar misschien moeten sommige politieke ontwikkelingen gezien worden als een normale slingerbeweging, die op zich al het bewijs is van een zekere stabiliteit en de tergend trage voortgang van de geschiedenis.

Voorbij de oude paradigma’s

De echte tijdbom die intussen onder Latijns-Amerika  tikt is die van de parallelle macht van de drugskartels waar geen leger tegen opgewassen is. Van Paraguay over Brazilië tot Colombia en Mexico strekken ze hun tentakels uit, tot in de VS en in Europa. Voor de VS is het inmiddels niet langer een voorwendsel voor inmenging in de regio maar een échte bedreiging van de nationale veiligheid.

De gruwel die zich in het zog van die netwerken voltrekt, tart elke verbeelding en staat los van welke linkse of rechtse ideologie ook. De enige motor is een razende honger naar geld en aanzien. Het fenomeen is het bewijs van een dramatisch falen van een afdoend ontwikkelingsproject want de voedingsbodem voor die aanzwellende netwerken zijn de miljoenen verarmde mensen aan wie elk perspectief op werk, een stukje grond, een waardig bestaan, een toekomst is ontnomen.

‘De narco is de multinational van het volk’, stelt Marcola.  De Braziliaanse Marcola is de legendarische leider van het Primeiro Comando da Capital (PCC), een organisatie opgericht in de gevangenis van São Paulo. De populariteit van Marcola heeft vandaag ook Mexico bereikt, nu dit land in het moeras van de kartels ten onder dreigt te gaan.

In een interview in de Mexicaanse Metro begin december zegt Marcola: 
“Ik ben een signaal van de nieuwe tijden. Ik was arm en onzichtbaar. Decennia lang hebben jullie mij niet zien staan. Vroeger was het nog belangrijk het probleem van de armoede op te lossen. … Maar nooit werden die zaken opgelost. Nooit. … Vandaag echter zijn we rijk, terwijl jullie sterven van de schrik. Wij zijn het veel te late ontwaken van een sociaal bewustzijn.”

De oplossing?
“Er is geen oplossing. De idee alleen al van “oplossing” is een volkomen foute idee. Hou op met  “de normale gang van zaken” te verdedigen. Heb je de honderden favelas van Rio al gezien? Heb je al eens over Sao Paulo gevlogen? Een oplossing zeg je? Zoals Dante schreef in zijn Divina Comedia: “Laat alle hoop varen. We zitten met ons allen al lang in de hel.”

Kijk naar Haïti, waar anderen steeds weer hun voordeel wilden halen en de problemen nooit werden opgelost. Op een bepaald ogenblik is alle veerkracht weg, elk potentieel om nog uit het puin te herrijzen.

Is het niet dringend tijd voor een echt ander ontwikkelingsmodel?