Nieuwe wet behoudt politieke macht leger

Voor het eerst zullen in de nieuwe Indonesische Kamer van Volksvertegenwoordigers geen zitjes zijn voorbehouden voor het leger. Maar de huidige legergezinde Kamer, die op 30 oktober wordt ontbonden, heeft ervoor gezorgd dat het leger zeker niet op een zijspoor wordt gezet. Laat donderdagavond keurde ze een controversiële wet goed die de territoriale rol van het leger herformuleert, maar bevestigt. Daarmee blijft de aanwezigheid van militaire troepen over de hele archipel toegelaten, tot op het niveau van districten en dorpen. Het was die territoriale rol van het leger die de voormalige dictator Suharto gebruikte om de complete controle over het land te behouden. Volgens critici gebruikt het leger het deze dagen om invloed uit te oefenen op lokale ambtenaren, zakenmensen en politici.

Volgens de wet kan de president bij een niet nader omgeschreven noodgeval ook nog steeds zonder goedkeuring van het parlement een militaire tussenkomst bevelen. Pas na twee dagen is groen licht van het parlement vereist. De nieuwe wet geeft het leger ruimere en niet-gespecificeerde bevoegdheid om terrorisme te bestrijden. Het mag zonder toestemming van eender welke instelling troepen ontplooien. Militaire officieren mogen ook sommige overheidsfuncties opnemen, en staan dan onder toezicht van de legerbevelhebber, niet de overheid. Ze vormen dus eigenlijk een parallelle overheid.

De nieuwe wet verplicht het leger wel om de boekhouding van haar immense zakenbelangen openbaar te maken en tegen uiterlijk 2009 onder overheidstoezicht te plaatsen. Het leger krijgt maar 30 procent van haar budget van de Indonesische overheid en financiert de rest zelf, naar verluidt onder meer door afpersing, illegale mijnbouw en bosbouw, prostitutie, gokken en trafiek van vrouwen, beschermde dieren en drugs.

De nieuwe wet is een compromis tussen de eisen van mensenrechtengroepen die totale overheidscontrole op het leger eisen, en generaals die hun privileges willen behouden. Tijdens zijn 32-jaar durende bewind gebruikte Suharto het leger om alle overheidsoppositie te breken en gaf hij officieren sleutelposities in de wetgevende en uitvoerende macht.

John M. Miller van het East Timor Action Network, een mensenrechtengroep in de Verenigde Staten, noemt de wet een stap terug die de burgercontrole op het leger totaal ondermijnt en het leger toelaat haar politieke macht opnieuw te doen gelden. Ook de Indonesische Mensenrechtenorganisatie TAPOL stelt dat er geen werkelijke hervorming van het Indonesische leger mogelijk zolang de territoriale rol ervan behouden blijft. Volgens een TAPOL-woordvoerder lijdt het leger geen groot verlies aan het ontbreken van zitjes in het parlement of het kabinet, omdat de werkelijke macht in Indonesië meer en meer is verschoven van Jakarta naar de regentschappen, districten en provincies.

Volgens de bekende hervormer Agus Widjojo, een luitenant-generaal op rust, geeft de nieuwe wet bescherming tegen mogelijke misbruiken door het leger. Solahuddin Wahid, voormalig vice-voorzitter van de Indonesische Nationale Mensenrechtencommissie (Komnas HAM) geeft toe dat de leger te diep in de maatschappij is doorgedrongen. Maar volgens hem is er momenteel geen echt alternatief. De omstandigheden zijn niet zo positief als we na de na de ‘reformasi’ (de hervormingen na Suharto) hadden gehoopt, zegt hij. De maatschappij is niet klaar om alle rollen die het leger vervult over te nemen.

De nieuwe wet treedt over een maand in voege. Het is niet nodig dat aftredend president Megawati Sukarnoputri of haar opvolger Susilo Bambang Yudhoyono hem tekenen. De nieuwe president heeft wel verklaard dat hij de wet zal bekijken en veranderen indien die zou blijken in te gaan tegen de grondwet of tegen de principes van het leger.Yudhoyono is zelf een voormalig generaal met vier sterren en zijn verkiezing wordt gezien als een van de tekens van de voortdurende invloed van het leger over Indonesië. (ADR)