Nucleair afval baart milieuactivisten zorgen

Het probleem kwam onlangs weer op de voorgrond toen parlementslid Sergei
Mitrokhin van de liberale Yabloko-factie samen met twee
Greenpeace-activisten en drie NTV-cameramannen binnendrong in de
West-Siberische kerncentrale Krasnoyarsk-26. Daar wordt onder meer nucleair
afval uit Bulgarije opgeslagen. Met de inbraak, uitgezonden op NTV, wilden
we aantonen dat nucleaire veiligheid in dit land onbestaande is, zei
Mitrokhin.

Intussen heeft Greenpeace-Rusland een klacht ingediend bij de rechtbank van
Moskou tegen de ‘illegale’ invoer van 40 ton nucleair afval uit Bulgarije in
november. Dit afval wordt nu in Krasnoyarsk-26 bewaard, zegt Vladimir
Chuprov, coördinator voor energieprogramma’s bij Greenpeace Rusland. Ngo’s
beweren dat Rusland’s grootste kerncentrale hoogstens plaats heeft voor
3.000 ton afval. Maar Minatom wil andere landen 10.000 ton kernafval laten
invoeren om het in Krasnoyarsk-26 te verwerken en te bewaren.

In februari gaf het Russische hooggerechtshof de milieuactivisten gelijk in
een eerdere zaak en vernietigde het een overheidsbeslissing om Hongaars
afval toe te laten in Rusland. Een opsteker voor Greenpeace en een aantal
andere milieubewegingen. Want vorig jaar begonnen die een rechtszaak tegen
de wet die president Vladimir Poetin vorige zomer tekende om afval uit het
buitenland in eigen land te verwerken en op te slaan. Op basis van deze wet
voerde Rusland vrachten kernafval in uit Oekraïne, Bulgarije, Slowakije en
Hongarije. Nu moet de regering dat afval terug uitvoeren.

Toen Poetin de nieuwe wet ondertekende, stelde hij een adviescomité aan om
veiligheidsprocedures uit te werken. Maar dit comité is nog niet beginnen
werken. Volgens Mitrokhin komt dat omdat de Raad van de Federatie, het
Hogerhuis van het parlement, nog altijd geen vertegenwoordigers heeft
aangeduid.

Sinds eind 2000 verzetten milieubewegingen zich tegen de wet die het
mogelijk maakt kernafval op lange termijn te bewaren in Rusland. Om de
invoer te verhinderen verzamelden ze 2,5 miljoen handtekeningen voor een
nationaal referendum hierover. Maar de Centrale Verkiezingscommissie
weigerde meer dan een vijfde van de handtekeningen op basis van technische
onjuistheden - het gebruik van afkortingen bij straatnamen en zomeer. Ook
bij andere gelijkaardige acties legde de Commissie handtekeningen naast zich
neer. De Russische milieuactivisten blijven die afwijzingen aanvechten bij
Russische en Europese rechtbanken.

Minatom aan de andere kant blijft bij zijn plannen om Rusland om te toveren
tot ‘s werelds meest winstgevende nucleaire stortplaats. Voorstanders van de
invoer van kernafval wijzen erop dat Rusland deze eeuw 22 miljard euro zou
kunnen verdienen aan de import van 20.000 ton afval. Critici, met Greenpeace
voorop, wijzen het plan af omdat de nadelen voor het milieu veel groter
zouden zijn dan de financiële voordelen.

Rusland kan zelfs zijn eigen afval niet de baas. Het Kurchatov-instituut in
Moskou weet zich bijvoorbeeld geen raad met de enorme hoeveelheid afval die
zich daar heeft opgestapeld, van gebruikte brandstofstaven tot koelwater en
oude reactoronderdelen. Ook de marine zit met grote problemen. Op 19 maart
drongen leden van de Doema er bij de regering op aan meer geld vrij te maken
om de 230 nucleaire vaartuigen waarover de marine nog beschikt, veilig te
ontmantelen.

In de havens van Ruslands oostelijke regio’s liggen bovendien 75 ontmantelde
duikboten van de Pacifische Vloot weg te roesten. De nucleaire brandstof van
45 daarvan moet nog uit de reactoren worden gehaald, zegt Doema-lid Boris
Reznik. Het grootste gevaar schuilt in de schepen die gebruikt worden als
opslagruimte voor kernafval van andere duikboten, meent Reznik. In maart
1999 lekte volgens hem ongeveer 160 kubieke meter hoog radioactief vloeibaar
afval uit het roestige tankschip ‘Pinega’, een van de voorlopige
‘opslagruimtes’.

Eerder deze maand beweerde de Russische zender TV3 bovendien dat er onlangs
een ontmantelde nucleaire duikboot is gezonken in de baai van
Krasheninnikov, bij het schiereiland Kamsjatka in het verre oosten van
Rusland. Maar Russische ambtenaren hebben deze beweringen meermaals ontkend.
Volgens hen is het risico op een nucleair ongeluk bijzonder klein. Ook
Russische marineofficiers hebben de aantijgingen van een nucleair ongeluk in
baai van Krasheninnikov weerlegd.