Obama en De Crem: Troepen en tractoren

Bij wassend water gaan alle boten mee omhoog, groot en klein. Dat rooskleurige beeld vat mooi samen hoe neoliberale denkers de toekomst zagen. Natuurlijk verdienden de allerrijksten meer geld dan ze konden overzien, maar de zegeningen van de vrije markt zouden uiteindelijk iedereen ten goede komen. Joseph Stiglitz, Nobelprijswinnaar Economie, waarschuwde enkele jaren geleden al dat de gemondialiseerde economie geen kwestie is van gemoedelijke afwisseling van eb en vloed, maar van groeipieken en dalen die echte orkaankracht ontwikkelen.
‘De realiteit van een slecht gestuurde mondialisering is een vloedgolf die heel veel kleinere bootjes doet kapseizen en iedereen zonder reddingsvest verdrinkt.’ Nu blijkt dat ook de oceaanstomers en vliegdekschepen niet bestand zijn tegen de perfect storm die over de wereldeconomie raast. Stiglitz was lang niet de enige die goed gefundeerde waarschuwingen de wereld instuurde, maar critici werden tot voor enkele maanden weggehoond. Als de crisis tot nu één voordeeltje oplevert, dan is het dat de neoliberale ideologen een stuk minder geloofwaardig klinken dan de voorbije decennia.
De toekomst is niet meer wat ze geweest is. Dat beseft ook Barack Obama. Hij moet niet alleen het puin van de financiële orkaan ruimen, ook de brokstukken van het Greater Middle East –waar zijn neoconservatieve voorgangers manu militari een toekomst vol vrijheid en democratie gingen brengen– versperren de weg naar de nieuwe rol die de Verenigde Staten op wereldvlak willen spelen.
De drie plekken die de regering Obama prioritair wil aanpakken, liggen alledrie op het immense Aziatische vasteland: Israël-Palestina, Iran en ‘AfPak’. Dat laatste is nieuwspraak voor de gecombineerde problemen van Afghanistan en Pakistan, geconcentreerd in de woeste gebieden aan weerszijden van een niet-erkende landsgrens. De aanpak van de opstanden in Afghanistan en Pakistan is bepalend voor de toekomst van het buitenlandbeleid van Obama, maar ook voor de manier waarop andere westerse landen de volgende jaren actief zullen zijn op het wereldtoneel.
Het belang van AfPak wordt in dit Fortisstan bij de Noordzee onderschat. Terwijl onze media elke misnoegde aandeelhouder onsterfelijkheid aanboden in ruil voor een haperende oneliner, stortte in Kaboel het wankele bouwsel van de internationale militaire aanwezigheid in. Talibanstrijders vielen regeringsgebouwen aan, tot vlakbij het zwaarbewaakte presidentiële paleis. In dat paleis zit een president die zijn broodheren dag na dag hoort zagen aan de poten onder zijn zetel. En de internationale militaire operatie wordt, ondanks het enorme materiële en personele overwicht, zwaar in het defensief gedwongen.
Het reddingsplan dat Washington en Evere in elkaar boksen, is een combinatie van verschillende elementen: méér soldaten, minder luchtbombardementen, bescheidenere doelstellingen, bewapenen van burgermilities, inschakelen van ngo’s in de globale veiligheidsstrategie en de Verenigde Naties gebruiken als legitimatie voor het langdurige optreden in Afghanistan.
De aanval op de autonomie van ngo’s is een gevaarlijk precedent. Binnen de gewelddadige realiteit van Afghanistan klinkt de vraag om samen met het leger te opereren nog enigszins redelijk. Maar als het daar werkt, schiet er straks niets meer over van het “niet” in niet-gouvernementele organisaties. Ook de optie om met burgermilities te werken, is een wanhoopsbod dat meer kans heeft op rampzalige gevolgen dan op succes, zeker in een land dat al vergeven is van de wapens. De nieuwe gouverneur van Kandahar had onlangs nochtans een eenvoudiger remedie voor de problemen van zijn geteisterde provincie: stuur ons tractoren in plaats van troepen. Alleen levert dat voor de Navo geen toekomstige mondiale rol op.