Obama giet "oude wijn in nieuwe zakken"

Het ministerie van Justitie had aangekondigd dat het niet langer de term enemy combatant (vijandige strijder) zou gebruiken, één van de kenmerkende termen waarmee de regering-Bush de Guantanamo-gevangenen aanduidde. Maar in een rechtszaak die aangespannen is door vier voormalige gevangenen van Guantanamo, lijkt de nieuwe regering grotendeels dezelfde strategie te voeren. De advocaten van de overheid vroegen om een seponering, omdat “buitenlanders in Guantanamo niet de normale procesrechten hebben”.
De vier aanklagers, allemaal burger of inwoner van Groot-Brittannië, vervolgen de voormalige minister van Defensie Donald Rumsfeld en verschillende militairen voor marteling en het ontnemen van hun religieuze rechten tijdens de gevangenschap. De zaak is gekend als Rasul vs. Rumsfeld. Het pleidooi van de regering vraagt om een verbod op dergelijke rechtszaken, omdat de rechtbanken “verstrikt zouden raken in zaken van militaire aard, de nationale veiligheid en buitenlands beleid, stuk voor stuk het exclusieve terrein van de politieke macht”.

Felle kritiek

De reactie van de mensenrechtenorganisaties liet niet lang op zich wachten. Het Centrum voor Grondwettelijke rechten, dat de advocaten levert voor de gevangenen in Guantanamo, zei dat de regering-Obama “vrijwel dezelfde standaarden gebruikt als de regering-Bush om mensen vast te houden zonder aanklacht.” Het Centrum noemde de positie van de regering “een zaak van oude wijn in nieuwe zakken” en benadrukte dat het “onwettig is om mensen ongelimiteerd vast te houden zonder aanklacht. De vier mannen, die al meer dan zeven jaar gevangen gehouden worden door onze regering moeten beschuldigd of vrijgelaten worden.”
Ook Human Rights Watch (HRW) is die mening toegedaan.  “Het beleid van de nieuwe regering is eigenlijk hetzelfde als dat van de regering-Bush, maar met een andere naam”, zegt Joanne Mariner van HRW. “In plaats van het beleid van Bush te verwerpen, heeft de nieuwe regering er in het beste geval wat aan gesleuteld.” Ook Anthony Romero, hoofd van de American Civil Liberties Union, vond het erg zorgwekkend dat het ministerie van Justitie “dezelfde overdreven brede interpretatie van de oorlogswetten” blijft gebruiken om individuen vast te houden in militaire gevangenissen. “De regering-Obama neemt nog maar eens een halve stap in de goede richting”, zegt hij.

Grondwet

Ook Brian J. Foley, professor aan de faculteit Rechten van de Boston University, vindt dat de regering-Obama van koers moet veranderen. “Mensen oppakken zonder harde bewijzen leidt ertoe dat we mensen ondervragen – soms op een harde manier en met foltering – die geen terroristen zijn. Die mensen zullen de ondervragers wat dan ook vertellen, waardoor onze inlichtingendiensten rondscharrelen als kippen zonder kop op zoek naar ingebeelde monsters. Het is tijdverlies en het houdt onze onderzoekers weg van echte sporen.”
Toch zijn niet alle grondwetspecialisten het daarmee eens. Prof. Peter Shane van de Universiteit van Ohio ziet de nieuwe toon als meer dan een cosmetische ingreep. “Als de nieuwe regering afstand doet van de positie dat de president exclusieve en vrijwel ongelimiteerde autoriteit heeft om unilateraal te beslissen over buitenlandse en militaire zaken, dan kan dat een signaal zijn. Een signaal dat ze klaar is om samen te werken met het Congres om nieuwe initiatieven te ontwikkelen. En die kunnen in de toekomst een matigend effect hebben op het Amerikaanse avonturisme in het buitenland.”