Oekraïense journalisten onder druk

De beelden van Tetyana Chornovil gingen de hele wereld rond tijdens de kerstdagen. De 34-jarige onderzoeksjournaliste was door onbekende mannen uit haar auto gesleept, in elkaar geslagen en voor dood achtergelaten aan de kant van de weg. De daders hadden volgens Chornovil opdracht gekregen van de president.

Het is slechts het meest recente voorbeeld van de voortdurende repressie van onafhankelijke media door de Oekraïense autoriteiten. Niet alleen individuele journalisten worden belaagd, ook worden media onderworpen aan censuur of zelfs volledig opgekocht.

“Al een hele tijd zien we de trend dat onafhankelijke media in Oekraïne verdwijnen”, zegt Johann Bihr van Reporters Without Borders. “Het is heel goed mogelijk dat er over een paar jaar geen onafhankelijke media over zijn.”

Gezakt

Op de index voor persvrijheid van de organisatie is Oekraïne ver gezakt, naar plaats 126 van de 179. Dat was een paar jaar geleden nog 89. Het geweld tegen journalisten is daar een van de oorzaken van. Volgens het Instituut voor Massa-informatie, een Oekraïense ngo, zijn vorig jaar 101 journalisten het slachtoffer geworden van fysiek geweld, onder wie 64 die zijn aangevallen door agenten. In 2012 waren dat er maar acht.

De helft van de aanvallen vond plaats tijdens de recente “Euromaidan”-protesten, zoals ze werden genoemd. De oproerpolitie raakte daarin slaags met demonstranten. Maar ook deze maand nog werden tv-journalisten, die een reportage maakten over een demonstratie, in elkaar geslagen.

“De recente aanvallen zijn slechts het topje van de ijsberg”, zegt Bihr. “Het is langzaam steeds slechter geworden. En dat is heel ongebruikelijk voor een land dat geen dictatuur is.” In Europa werden vorig jaar alleen in Turkije meer journalisten mishandeld dan in Oekraïne.

Paranoia

De meeste lokale journalisten willen er niet over praten. Maar Yulia Sidorova, die voor een krant in de grote stad Donetsk werkt, zegt dat de paranoia onder journalisten toeneemt. “Als een journalist een ongeluk heeft, geloven veel collega’s niet dat het een ongeluk was. Maar andersom, wie echt wordt aangevallen, weet ook niet zeker of het misschien wél een ongeluk was. Het is zo moeilijk om te weten wat de waarheid is.”

Ook op andere manieren staan media onder druk. Steeds meer uitgevers en omroepen zijn de laatste jaren opgekocht door mensen uit de kringen van de heersende elite. Met alle consequenties van dien voor de redactionele vrijheid. Zo stapten veertien journalisten in november op bij het tijdschrift Forbes uit protest tegen censuur. Het blad is onlangs opgekocht door een zakenman die nauwe banden heeft met de presidentiële familie.

Ook websites ondervinden tegenwerking. Tijdens de protesten was er een politie-inval bij drie onafhankelijke sites, die werden stilgelegd. Ook de sites van een paar nationale kranten waren tijdens de protesten onbereikbaar door cyberaanvallen.