Oekraïne – scènes van geweld, theater voor dialoog

Bij de vorige uitbarsting van geweld eind januari lanceerde een groep jonge activisten een oproep aan een wereldwijd netwerk van “Jokers” of “Theater van de Onderdrukten”-beoefenaars, om een joker tsunami te initiëren en de dialoog aan te wakkeren. Of, om met een internationaal team samen met de lokale bevolking via theater een actief geweldloze dialoog te stimuleren.

Participatieve theatervoorstellingen

Ik ging als vertegenwoordiger voor de vredesbeweging Pax Christi Vlaanderen in op deze vraag. Van 12 tot 16 februari 2014 trok ik samen met zes andere internationale gasten (uit onder meer Colombia, de Verenigde Staten, Italië en Israël) naar Oekraïne. Gedurende drie dagen brachten we 100 Oekraïners in vijf steden samen om een dialoog op gang te trekken over het verlangen naar verandering en de dromen over een vredevolle samenleving in Oekraïne. Tijdens de workshops vertelden de deelnemers (van 18 tot 60 jaar) hoe hun vriendenkring en families verscheurd raakten door de politieke tegenstellingen. Hoe leidinggevenden druk zetten om politiek uit de werksfeer te houden. Ze getuigden ook hoe ze moesten toezien dat extreemrechtse en neonazistische elementen een verharding van de strijd voorstonden. Tijdens het theaterproces kwamen beelden naar boven van het door velen gedeelde verlangen voor een democratischer en vredevoller Oekraïne. De deelnemers beseften dat ook “de andere kant” van de bevolking eenzelfde verlangen koestert maar tegelijk verandering vreest en vooral hunkert naar stabiliteit.

Op zaterdag 12 en zondag 13 februari voerde het internationale gezelschap in verschillende steden publieke participatieve theatervoorstellingen op om de democratische dialoog te versterken. In totaal werden meer dan 500 toeschouwers bij de dialoog betrokken. Er werd contact tussen Oost- en West-Oekraïne georganiseerd. Zelf kreeg ik de kans om een performance te organiseren in het “Oekraïense huis”, één van de bezette gebouwen bij Maidan. Het huis bevindt zich op 100 meter van de plaats waar de zwaarste rellen plaatsvonden en vandaag opnieuw zijn losgebarsten.

Oekraïners op zoek naar hun eigen stem

Rond de harde kern van “Maidan” zwermt een massa mensen die verlangt naar verandering. In deze verandering willen zij iedereen betrekken. Bij  het zien van een acteur die Oekraïne symbolisch uitdrukte, maakte een toeschouwster volgende opmerking: “Oekraïne sprak hier voor het eerst écht voor zichzelf. Niet Rusland, niet de EU.” Mijn ontmoetingen met de mensen in Oekraïne leerden me dat het hier bij de meesten onder hen niet gaat om een keuze tussen de EU en Rusland. Zij willen dat het nu in de eerste plaats over hèn gaat, over hun land en hun toekomst, los van internationale mouwtrekkers. Deze bevolking is volgens mij nu niet uit op grote internationale beslissingen, maar heeft nood aan interne verandering. Pas dan kan er gesproken worden over associatieakkoorden en internationale relaties.

Ik hoop dat de verschillende machtsblokken de nodige terughoudendheid aan de dag leggen en niet nog meer druk op de ketel zetten, want die ketel staat, zo blijkt vandaag opnieuw, nu al op ontploffen. Een groot deel van de bevolking wil een vredevolle samenleving, meer democratie, een einde aan de corruptie en aan de almacht van enkelingen. Ze willen dit doen door de dialoog en geweldloos protest. Laat hun stem in al het geweld niet verloren gaan.

Olivier Forges is Campagnemedewerker & Joker – Theater van de onderdrukten-beoefenaar bij Pax Christi Vlaanderen