Oezbekistan klampt zich vast aan vreemd geld

Sinds begin deze maand kunnen de Oezbeken nog maar moeilijk aan buitenlandse cash geraken. Door maatregelen van hun regering kunnen ze vreemd geld enkel nog op een bankkaart laten zetten om in het buitenland of online uit te geven. Tegelijk arresteerden de autoriteiten geldwisselaars op de zwarte markt, waar een dollar naar schatting 40 procent meer opleverde dan de wisselkoersen in de bank.

Eind januari voerde de douane ook in het geniep nieuwe regels in die importeurs met een nog grotere papierberg opzadelen. Oezbekistan staat al te boek als een van de meest corrupte landen ter wereld – plaats 170 van 174 in de lijst van Transparency International. Meer papierwerk betekent dus meer kansen voor de autoriteiten om “fouten” te vinden en smeergeld te vragen.

Slinkend aanbod

Officieel is de nieuwe douaneregeling bedoeld om “het zakenklimaat nog verder te verbeteren, meer vrijheid te geven aan het ondernemerschap en de buitenlandse handel te liberaliseren”. Maar omdat het allemaal zo plots is ingevoerd zonder publiek debat geloven weinigen de autoriteiten op hun woord.

Regionale media speculeerden dat de overheid wil vermijden dat harde valuta het land verlaat, terwijl anderen vermoeden dat ze de zakelijke belangen van bepaalde individuen of families wil veiligstellen.

In ieder geval kunnen analisten zich niet indenken dat de beperkte binnenlandse productie in Oezbekistan voldoende kwaliteit en kwantiteit kan leveren om de verwachte prijsschommelingen en het slinkende aanbod in de winkelrekken te compenseren.

Shoppen in Kazachstan

Omdat hoge importtarieven consumptiegoederen in Oezbekistan al duur hadden gemaakt, verkiezen veel Oezbeken om te gaan winkelen in buurlanden als Kazachstan en Kirgizië. Dat is nu moeilijker gemaakt met de nieuwe regels. Het hoeft niet te verbazen dat de Wereldbank in zijn Doing Business-rapport van 2013 Oezbekistan helemaal onderaan plaatst inzake het faciliteren van buitenlandse handel.

“Een van de redenen voor de importbeperkingen is waarschijnlijk dat de regering haar reserves aan buitenlands geld wil beschermen”, verklaart Anna Walker, experte Centraal-Azië bij het consultantsbureau Control Risks in Londen. “Het getuigt ook van een langetermijnbeleid om de industrialisering als alternatief voor de import te stimuleren, maar dat faalt.”

Walker denkt niet dat binnenlands geproduceerde goederen de import kunnen vervangen. “De inspanningen van de regering om buitenlandse investeerders aan te trekken in andere sectoren dan die van de natuurlijke grondstoffen is grotendeels mislukt. De binnenlandse productie heeft de capaciteit niet om de nieuwe importbeperkingen te compenseren.”

Schaduweconomie

De maatregelen verdrijven heel wat Oezbeekse ondernemers naar de schaduweconomie. In privégesprekken geven veel van hen toe dat ze slechts kunnen overleven door functionarissen en douaniers om te kopen.

De nieuwe beperkingen dreigen zo voor een terugslag te zorgen. “Het onmiddellijke resultaat zal waarschijnlijk zijn dat de prijzen stijgen en dat de schaduweconomie groeit omdat consumenten en handelaars de beperkingen willen omzeilen”, aldus Walker.

In de hoofdstad Tasjkent is er nog geen impact voelbaar maar komt de bevoorrading al in het gedrang. Een winkelier vertelt dat hij moeilijk nog aan chocolade en snoep kan geraken: zijn leveranciers nemen geen nieuwe bestellingen meer aan.