“In Oezbekistan wordt weer meer gemarteld”

Sinds begin dit jaar is het aantal verdwijningen en gevallen van foltering weer gestegen, zegt Elena Ryabinina, die de mensenrechtensituatie in Centraal-Azië onderzoekt voor het Memorial Human Rights Centre in Moskou. “Naarmate het regime succes boekt in het vernietigen van de democratische oppositie, worden de folterpraktijken verschrikkelijker”, zegt de onderzoekster.
Ryabinina werkt samen met de in Tasjkent gebaseerde Initiatiefgroep voor Onafhankelijke Mensenrechten van dissident Surat Ikramov om de misbruiken in Oezbekistan op te volgen. De organisaties hebben weet van meer dan 12.000 mensen die tussen 1997 en 2007 werden gearresteerd omwille van hun politieke of religieuze overtuiging. Ze hebben een lijst gepubliceerd met 8000 gevallen.
De Oezbeekste president Islam Karimov werd in december 2007 verkozen voor een derde ambtstermijn, hoewel dat grondwettelijk eigenlijk niet kan, tegen vier onbekende uitdagers. Volgens Ryabinina heeft het regime de meer toegeeflijke houding van de Europese Unie, die vorig jaar een visumverbod voor 12 hooggeplaatste politici ophief, geïnterpreteerd als vrijgeleide om de repressie aan te scherpen.

Elektroshocks

Gulnova Oltieva zag haar echtgenoot Yusuf Juma en haar zoon Mushrab Yusufjon verdwijnen in de gevangenis van Bukhara, op 600 kilometer van Tasjkent, en nooit meer terugkeren. “Elke maand sterven er gevangenen door marteling”, zegt Oltieva. “De bewakers hebben de absolute macht, ze slaan de gevangenen als ze er zin in hebben en aarzelen niet om te doden. De lijken worden in het geheim begraven, zonder dat de familie het weet.”
De gevangenen worden afgeranseld met wapenstokken, krijgen elektroshocks, worden seksueel vernederd of krijgen een plastic zak over hun hoofd getrokken. Vooral wie in de gevangenis zit voor vermeende sympathieën met radicale moslimgroepen vormt een doelwit voor de folteraars, zeggen activisten.
De Oezbeekse regering heeft de voorbije jaren geen kans onbenut gelaten om zijn multilaterale partners ervan te overtuigen dat het haar menens is met de strijd tegen martelpraktijken, zegt Mihra Rittmann, onderzoeker bij Human Rights Watch. In de praktijk gaan de beulen nog altijd vrijuit en kunnen de gevangenen nergens klacht indienen zonder te moeten vrezen voor represailles.
De Oezbeekse regering heeft intussen wel de doodstraf afgeschaft en maatregelen genomen om gevangenen niet eindeloos vast te houden zonder aanklacht. Om aan het wijdverbreide gebruik van marteling iets te veranderen is een meer diepgaande hervorming nodig, meent de Rittmann.