Oliepolitiek: blokkeert Obama de doelgerichte Chinese expansie?

Met de Chinese overheid als partner is voor veel Chinese oliemaatschappijen – waaronder China National Offshore Oil Corporation CNOOC– het bedrag bij het bieden op (delen van) andere bedrijven en olielicenties slechts bijzaak. Zo is de 12,5 miljard euro die CNOOC eind juli geboden heeft voor de overname van de Canadese concurrent Nexen de grootste Chinese buitenlandse overname ooit. Eerdere Chinese participaties in oliemaatschappijen hadden tot doel het veiligstellen van de oliestroom richting het land. Met dit overnamebod is een nieuwe expansiefase gestart waarbij het vooral gaat om de toegang tot technologie en expertise met betrekking tot diepzeeolieboringen. Diepzeeolie vormt anno 2012 een van de sleutels tot macht. De VS zien de handelswijze van China op dit vlak als bedreigend wat kan leiden tot het blokkeren van de overname door president Obama.

Diep en ultradiep

Gedreven door de groeiende vraag en de technologische ontwikkeling boren oliemaatschappijen steeds verder op zee en dieper dan ooit tevoren. Dit vindt plaats in de Golf van Mexico, Brazilië en West-Afrika, maar ook op nieuwere locaties zoals in de Zuid-Chinese Zee. De technologie verbetert uitermate snel. Hierdoor is er een tekort aan specifiek boormateriaal. Dit maakt dat de pioniers van diepzeeboringen, waaronder Amerikaanse oliemaatschappijen, nog in het voordeel zijn vergeleken met nieuwe spelers.

Aantrekkelijk West-Afrika

De olievondsten in Brazilië vanaf 2006 – in de zogenaamde offshore pre-zoutlagen — hebben de interesse gewekt van investeerders voor de geologische overeenkomstige lagen van centraal en zuidelijk West-Afrika. Offshore olieboringen zijn hier kostentechnisch interessant en er is relatief grote kans op het daadwerkelijk vinden van olie. Verder is de kwaliteit van de vondsten uit deze regio hoog (1). Deskundigen zijn ervan overtuigd dat West-Afrika zich kan opmaken voor een oliehausse. De ervaren oliemaatschappijen, naast Amerikaanse ook de Braziliaanse staatsmaatschappij Petrobras, zijn er dan ook inmiddels begonnen met boringen.

Voor West-Afrikaanse olielanden is de groeiende wereldvraag en de intensievere competitie van de oliemaatschappijen een (potentiële) goudmijn. Het is deze landen om het even welke partij de individuele exploratie- en exploitatierechten koopt. Hierdoor is het monopolie van de traditioneel aanwezige westerse, soms neokoloniale, oliemaatschappijen komen te vervallen.

Laatbloeier China

China is een relatief nieuwe speler in de olie-industrie. De Chinese offshore activiteiten hebben zich eerst voornamelijk geconcentreerd op boringen tot 300 meter (2). Ook wegens het gebrek aan beschikbare boorinstallaties waren diepzeeboringen een tijd niet mogelijk. Wel hebben de Chinese oliemaatschappijen in de tussentijd geïnvesteerd in andere oliemaatschappijen. Ze zijn participaties aangegaan met zowel maatschappijen met algemene diepzeekennis als maatschappijen met specifieke kennis van de Braziliaanse situatie, zoals Petrobras. Sinds kort beschikt CNOOC over eigen materiaal geschikt voor ultra-diepzeegebieden. Het bedrijf is in de Zuid-Chinese Zee begonnen met olieboringen op een diepte van 1500 meter (3). Deze eerste onafhankelijke diepzeeboring door een Chinese maatschappij vormt een belangrijke mijlpaal. CNOOC zal met het verkrijgen van Nexen de technologie op het gebied van ultradiepzeeboren perfectioneren. Het is slechts een kwestie van tijd tot Chinese oliemaatschappijen zelfstandig aan de slag kunnen waarbij West-Afrika in het vizier komt.

De strijd om diepzeeoliebronnen heeft gevolgen voor de machtsbalans in de wereld. Traditionele, westerse oliemaatschappijen hebben geen monopolie meer. Deze pioniermaatschappijen zien momenteel ook nog eens het comparatieve voordeel door technologische en materiële voorsprong door de opkomst van nieuwe spelers afbrokkelen. Nu zijn dit logische en autonome processen waarbij opkomende landen en oliemaatschappijen uit deze landen hun rechtmatige aandeel verwerven.

Herverkiezing Obama

Uit de invloed op topbenoemingen bij de oliemaatschappijen blijkt dat de Chinese overheid zich actief bemoeit met de sector (4). Deze vernuftige handelswijze in combinatie met het moordende ontwikkelingstempo van de Chinese oliemaatschappijen moet de Amerikanen wel zorgen baren. Elke vorm van afremming van China werkt dan ook positief op het behoud van de machtspositie van de VS. Een mogelijkheid hiertoe dient zich binnenkort aan. Aangezien de Amerikaanse diepzeeboringen in de Golf van Mexico tien procent van het bezit van Nexen vormen, moet ook de Amerikaanse overheid de overname beoordelen. Op 5 september jongstleden werd bekend dat CNOOC een dergelijk verzoek formeel ingediend heeft.

Met het blokkeren van de overname van Nexen zou de VS kunnen denken tegenwicht te bieden aan opstomend China. Het zou de Amerikaanse oliemaatschappijen zeker enig uitstel geven waardoor ze met minder concurrentie hun belangen in West-Afrikaanse olievelden kunnen uitbreiden. Wanneer een dergelijk anti-Chinees besluit de zwevende kiezer bekoort, kan het ook zelfs de herverkiezing van president Obama veiligstellen. De vraag is of president Obama dit aantrekkelijke vooruitzicht — machtsbehoud voor de VS en een tweede ambtstermijn — zal weerstaan. Mogelijke repercussies van Chinese zijde zijn waarschijnlijk van secundair belang in verkiezingstijd.

Reinout Heijdra is Nederlands sociaal geograaf, gespecialiseerd in internationaliserings- en ontwikkelingsprocessen, werkzaam als docent international public management.

Voetnoten

1) Frynas, J.G. and M. Paulo, A New Scramble for African Oil? Historical, Political, and Business Perspectives, African Affairs 106/423, 2006, p.242.

2)  Deep-water Drilling Begins in S. China Sea, 9 May 2012, China-org.cn

3) Deep-water Drilling Begins in S. China Sea, 9 May 2012, China-org.cn

4) Lee, J., China’s Geostrategic Search for Oil, The Washington Quarterly, Summer 2012, p.82.