Ongerustheid over kleine lettertjes in Chavez' nieuwe grondwet

“De beste grondwet ter wereld”, zo noemde Chávez de grondwet die hij in 1999 introduceerde en die ondertussen al aan vervanging toe is. In zijn voorstel worden 69 van de 350 artikelen veranderd, 33 daarvan op zijn eigen initiatief.
Enkele wijzigingen zijn redelijk onschuldig. Zo krijgt Caracas als bijnaam “wieg van Simon Bolivar en de Koningin van de Warairarepano”, naar de inheemse naam voor de berg Ávila nabij de Venezolaanse hoofdstad. De nieuwe grondwet zegt ook expliciet dat de economie van het land gebaseerd is op socialistische principes en dat de staat de voorwaarden moet scheppen voor een Socialistische Democratie.
Het zijn niet die passages waar juristen, mensenrechtenactivisten, oppositiepolitici, bisschoppen en studentenleiders van wakker liggen. De mensenrechtenkoepel Forum voor het Leven maakt zich vooral zorgen over “veranderingen aan het regime van de noodtoestand, waardoor sommige basisrechten niet langer onaantastbaar zouden worden.”
Volgens de huidige grondwet kan de president de noodtoestand afkondigen als er ernstige sociale, economische, politieke of ecologische problemen zijn. De rechten ingeschreven in de grondwet worden dan even tussen haakjes gezet. Aan het recht op leven, het recht op een eerlijk proces, het verbod op marteling en de vrijheid van informatie mag echter niet worden geraakt.
In het nieuwe voorstel worden de vrijheid van informatie en het recht op een eerlijk proces niet meer genoemd. Bovendien zou de president voortaan alleen mogen beslissen hoelang de noodtoestand moet duren en of hij eventueel wordt verlengd. Momenteel zijn er maar twee verlengingen mogelijk en worden de beslissingen genomen in samenspraak met het parlement en het hooggerechtshof.
“Telkens wanneer in Venezuela de noodtoestand van kracht was, vonden ernstige mensenrechtenschendingen plaats”, zegt Carlos Correa van Forum voor het Leven. “Als je enkele basisrechten gaat verzwakken, komen ze allemaal op de helling te staan: zonder recht op informatie wordt het moeilijk andere mensenrechtenschendingen op te sporen en aan te klagen.”
Een tweede punt van kritiek is de introductie van “de macht van het volk” als zesde macht naast de uitvoerende macht, de wetgevende macht, de rechterlijke macht, de electorale macht en de morele macht. Die nieuwe macht “wordt niet verkozen, maar baseert zich op organisaties van mensen die de basis van de bevolking vormen”, zo luidt de nieuwe tekst, die expliciet verwijst naar “gemeenteraden, arbeidersraden, studentenraden, en organisatie van boeren, ambachtslui, vissers, sportlui, jongeren, bejaarden, vrouwen, gehandicapten.” Het feit dat de leden van al die raden niet verkozen worden, stuit op brede kritiek.
Net als de manier waarop de nieuwe grondwet wordt doorgevoerd. Er is niet eens een grondwetgevende vergadering aan te pas gekomen. “Je kan van een kapitalistische staat een socialistische staat maken, maar alleen als dat de wil is van een grondwetgevende vergadering. Niet gewoon omdat de president het op een akkoordje heeft gegooid met het parlement”, zegt Raul Cubas van de humanitaire organisatie Provea.
De nieuwe grondwet vergroot tenslotte de macht van de president, die voortaan onbeperkt herkozen kan worden voor een mandaat van zeven in plaats van zes jaar. Daarbij kan hij elke keer een nieuwe regering benoemen en krijgt hij ook de controle over de centrale bank en het leger.
“We krijgen een ander regime, waarbij de macht is geconcentreerd in de persoon van de president, en met minder machtswisselingen en pluralisme. We bewegen ons naar een regeringsvorm waarbij de verschillende machten elkaar niet in evenwicht houden”, waarschuwt Margarita López Maya, een sociologie die nochtans doorgaat voor een sympathisante van Chávez.
16,2 miljoen Venezolanen ouder dan 18 kunnen zondag hun stem uitbrengen. Tot oktober gaven de peilingen het “ja-kamp” duidelijk gewonnen, maar sindsdien lijkt de weerstand tegen de grondwet te groeien. Veel zal afhangen van het aantal mensen dat niet gaat stemmen.