Onschuldige veroordeelden eisen moratorium op de doodstraf

De drie spraken op een bijeenkomst van Amnesty International en getuigden hoe onrechtvaardige processen, verkeerde beslissingen en fouten in het juridische systeem kunnen leiden tot de executie van onschuldigen.
“Ik ben hier om de internationale gemeenschap te vertellen over het menselijk lijden dat de doodstraf veroorzaakt, en om ze aan te sporen die vreselijke straf te stoppen,” zei Edward Edmary Mpagi uit Oeganda, die 18 jaar in een dodencel doorbracht. Mpagi was veroordeeld voor de moord op een man die later springlevend bleek. “Ik kan geen woorden vinden om te beschrijven wat ik meegemaakt heb. Elke dag verwachtte ik mijn straf.”
“Het is moeilijk te beschrijven hoe het is om in een dodencel te zitten als je weet dat je onschuldig bent,” vertelde Ray Krone, de honderdste ter dood veroordeelde in de VS die vrijgesproken werd. “Je weet enkel dat een verschrikkelijke nachtmerrie ineens werkelijkheid geworden is, een werkelijkheid die niet te begrijpen is. Het Amerikaanse systeem werkt niet, en wat met mij gebeurde, kan iedereen overkomen.”
Krone wees erop dat ras en inkomen een grote rol spelen in de veroordelingen. Zijn familie en vrienden moesten leningen afsluiten en geld inzamelen en konden nog steeds zijn verdediging niet betalen. 
Sakae Menda werd in 1949 opgepakt door de Japanse politie voor een dubbele moord en bekende na folteringen. Hij werd schuldig bevonden en ter dood veroordeeld, en kreeg pas na zes aanvragen een nieuw proces. In 1983, 34 jaar na zijn veroordeling, werd hij vrijgesproken. “Het is een marteling om elke dag te leven met de gedachte dat je op elk moment terechtgesteld kunt worden,” zei Menda. In Japan worden de executies meestal in het geheim gehouden en wordt de veroordeelde niet of pas de dag zelf op de hoogte gebracht.
“Omdat gevangenen worden pas enkele uren voor hun executie gewaarschuwd worden en dat decennia lang moeten volhouden, vragen ze zich elke morgen af of deze dag hun laatste zal zijn,” benadrukte Piers Bannister van Amnesty International. “Dat is een onaanvaardbare schending van de mensenrechten, en duidelijk een vorm van psychologische foltering.”
Volgens Bannister zijn de drie mannen een goed voorbeeld van hoe de doodstraf uitgesproken wordt in slecht functionerende rechtssystemen. Niemand weet hoeveel onschuldige mannen en vrouwen al geëxecuteerd zijn, en dat is volgens Amnesty een doorslaggevend argument voor een wereldwijd moratorium op executies.
Het Derde Comité van de Algemene Vergadering van de VN stemt in de tweede week van november over dat moratorium, gevolgd door een algemene stemming door de 192 lidstaten. Momenteel hebben 133 landen de doodstraf afgeschaft in hun eigen wetgeving. Om het moratorium te halen, moeten 96 landen het voorstel goedkeuren in de Algemene Vergadering.
“Er zijn nog heel wat mogelijke hindernissen,” zei Bannister. “Verschillende landen kunnen zich onthouden, en er kunnen amendementen ingediend worden om de resolutie te doen ontsporen.”  In 2006 vond meer dan negentig procent van de bekende executies plaats in amper zes landen: China, Iran, Pakistan, Irak, Soedan en de VS. Die landen stemmen hoogstwaarschijnlijk tegen de resolutie, en zullen de doodstraf niet meteen afschaffen als ze wordt goedgekeurd.
Het moratorium zou wel belangrijk kunnen zijn voor landen die de laatste stappen naar de afschaffing nog moeten zetten, zoals Zuid-Korea, Taiwan, Mali en Kenia. “Slavernij en marteling waren ooit ethisch acceptabel,” zei Bannister. Toen dat niet meer het geval was, werd de internationale wetgeving aangepast. “Hetzelfde proces gebeurt nu met de doodstraf.”