Ontwerp Europese zadenwet bedreigt boeren en biodiversiteit

Administratieve vereenvoudiging

Het wetsvoorstel over zaden moet de bestaande twaalf richtlijnen over de productie en vermarkting van zaden vervangen. Volgens de verantwoordelijke Europese Commissaris Tonio Borg, bevoegd voor Gezondheid en Consumentenzaken, gaat het om het “vereenvoudigen, flexibeler en transparanter maken van de wet, met minder administratieve lasten en kosten en voor een beter functionerende handel.”

Men wil, zo stelt men, “de keuzemogelijkheden vergroten om op die manier de biodiversiteit te beschermen en duurzame landbouw te stimuleren.”

Een bedreiging voor de diversiteit

Het nieuwe voorstel maakt heel wat reacties los, zowel bij juristen als bij de biosector en mensen die begaan zijn met biodiversiteit, duurzame landbouw of de kweek van lokale, oude en zeldzame groenten. Zij vrezen dat het ruilen van zaden voor hobbytelers in de toekomst veel moeilijker zal worden.

Veredelaars konden zaad altijd vrij gebruiken en laten circuleren, biotechbedrijven doen nu “de deur op slot”, zo is er te horen. ‘Een duurzame landbouw heeft nood aan genetisch divers zaad om op specifieke landbouwgrond te kunnen inspelen en aan plagen weerstand te bieden.’

De critici vinden het ontwerp ook onvoldoende transparant en zijn vooral bezorgd over het feit dat de controle over de zadenmarkt steeds meer in handen komt van de zaadmultinationals die nu al het overgrote deel van die markt controleren. Deze evolutie is totaal tegengesteld aan de vrije circulatie van zaden, zoals het eeuwen geweest is, en de natuurlijk aangroeiende biodiversiteit en ecosystemen. Precies om die vrije circulatie onder de aandacht te brengen, brachten Bioforum en Landwijzer de actie Toekomst Zaaien dit najaar ook naar Vlaanderen.

De afgelopen eeuw is de agrobiodiversiteit in landbouw- en voedselgewassen met 75 procent gedaald.  De VN Voedsel- en Landbouworganisatie FAO waarschuwde eerder al dat het verdwijnen van de biodiversiteit een rechtstreekse bedreiging inhoudt voor de wereldwijde voedselzekerheid, zeker met het gegeven van klimaatstress en waterschaarste.

Marktconcentratie

Die groeiende marktconcentratie werd gisteren ook in het Europees Parlement onder de loep genomen in een persconferentie en werksessie, georganiseerd door de Europese Groenen. Speciale gast was de Amerikaanse professor socioloog Philip Howard van Michigan State University, gespecialiseerd in concentraties in de voedselketen.

Vooral in de VS is die concentratie spectaculair gegroeid de afgelopen decennia. In 1985 waren er op de Amerikaanse markt nog 7500 zaadbedrijven actief die erg competitief waren, vandaag nog slechts enkele honderden, aldus Howard.

‘Minder bedrijven betekent minder competitie en stijgende prijzen. Het betekent afnemende biodiversiteit en grotere kwetsbaarheid bij droogtes of plagen. Het resulteert in minder innovatie en in verlies van traditionele kennis om te kweken en te vermenigvuldigen.’ Dit hoeft niet zo te zijn, beklemtoont Howard. ‘De situatie is zo gegroeid, omdat de regering een beleid heeft gevoerd dat dit heeft mogelijk gemaakt. Het is dus ook niet onvermijdelijk.’

Ook op de Europese markt is die concentratie merkbaar en gepaard daarmee een groeiend gebrek aan transparantie. Dat blijkt uit de studie Concentration of Market Power in the EU Seed Market, die bij het event gelanceerd werd. Vijf agrochemische bedrijven controleren vandaag al 50 procent van de zadenmarkt in Europa. Voor de zadenmarkt voor groenten is 95 procent in handen van 5 bedrijven.

Tussen 2000 en 2008 zijn de prijzen voor zaden en plantmateriaal in de EU gemiddeld met 30 procent gestegen. De Groenen willen daarom een onderzoek starten om na te gaan of dit geen ongezonde marktconcentratie is die ingaat tegen de regels van het spel.

De schaduw van Frankrijk

Volgens het Vlaams Infocentrum voor Land- en Tuinbouw VILT is Frankrijk de grootste exporteur van zaaigoed ter wereld, voor de Verenigde Staten en Nederland. Franse zaadbedrijven hebben vorig seizoen voor 1,42 miljard euro zaaigoed verkocht aan het buitenland, een stijging met 15 procent in vergelijking met de periode 2011-2012. Het is voor hen dan ook van groot belang hoe die wetgeving eruit zal zien.

Naar verluidt zou een deel van deze Europese wetgeving geschreven zijn door een Franse lobbyist van de Franse Federatie van private zaadbedrijven (GNIS).

Over de inmenging van de Europese zaadbedrijven bij het tot stand komen van de Europese wetgeving schreef Corporate Europe Observatory het rapport Closing in on our Seeds en een brief aan commissaris Borg met een vraag naar opheldering over de invloed van zaadbedrijven op dit wetgevende proces.